شاید تا کنون تجربه کرده باشید که پوست دوستتان با ۱۰ دقیقه ماندن زیر آفتاب برنزه شود، اما پوست شما بلافاصله قرمز شده و بسوزد؟ یا برایتان این سوال پیش آمده باشد که چرا برخی کرمهای ضدآفتاب از پوست دیگران به خوبی محافظت میکنند اما برای پوست شما کافی نیستند؟
بخشی از پاسخ این سوالات را میتوان در “مقیاس فیتزپاتریک” جست و جو کرد. این سیستم، زبان مشترک متخصصان پوست در سراسر جهان است که به شما کمک میکند نه تنها رنگ پوست، بلکه رفتار پوستتان در برابر اشعههای خورشید را بشناسید و درک کنید. دانستن تیپ پوستی، کلید انتخاب محصولات درست و جلوگیری از پیری زودرس است.
در این مقاله، سعی شده که بدون اصطلاحات پیچیده پزشکی، به شما کمک کنیم نوع پوست خود را شناسایی کرده و روتین مراقبتی مخصوص خودتان را بسازید.
در سال ۱۹۷۵، دکتر توماس فیتزپاتریک، متخصص پوست دانشگاه هاروارد، سیستمی را طراحی کرد که امروزه در پوستشناسی یک استاندارد به حساب میآید.
به زبان ساده:
مقیاس فیتزپاتریک یک دستهبندی ۶ گانه است که نشان میدهد پوست شما چقدر ملانین (رنگدانه طبیعی) دارد و در برابر اشعه خورشید چه واکنشی نشان میدهد.
نکته مهم: برخلاف تصور رایج، این مقیاس فقط درباره “رنگ ظاهری” پوست نیست؛ بلکه درباره “واکنش پوست” است. یعنی ممکن است دو نفر رنگ پوست مشابهی داشته باشند، اما واکنش آنها به آفتاب متفاوت باشد و در دو گروه مختلف قرار بگیرند.
بسیاری از ما ایرانیان دارای تیپهای پوستی ۳ یا ۴ هستیم (پوست گندمی تا سبزه). این نوع پوستها رفتار خاصی دارند: آنها کمتر میسوزند اما بهشدت مستعد لک شدن (یا هایپرپیگمنتاسیون) هستند. دانستن این موضوع میتواند شما را نسبت به خرید لیزرهای خانگی نامناسب یا محصولات لایهبردار قوی که ممکن است باعث ایجاد لک شوند، آگاهتر کند.
در اینجا ۶ گروه اصلی را با ویژگیهای ساده هر کدام توضیح میدهیم تا بتوانید نوع پوست خود را تشخیص دهید.
ظاهر: پوست رنگپریده، ککومک زیاد، چشمان آبی یا سبز، موهای قرمز یا بلوند.
واکنش به آفتاب: همیشه میسوزد، هرگز برنزه نمیشود.
ریسک: بسیار بالا برای سرطان پوست و پیری زودرس.
مثال: نیکول کیدمن
ظاهر: پوست سفید، موهای بلوند یا قهوهای روشن، چشمان روشن.
واکنش به آفتاب: بهراحتی میسوزد، به ندرت برنزه میشود.
نکته: این افراد شاید کمی رنگ بگیرند اما معمولاً اول قرمز میشوند.
ظاهر: پوستی که نه خیلی سفید است و نه سبزه، موهای قهوهای، چشمان قهوهای (روشن تا تیره).
واکنش به آفتاب: گاهی میسوزد، اما بهتدریج و خوب برنزه میشود.
ویژگی خاص: این گروه “مرز” بین پوستهای حساس و مقاوم است. بسیاری از ایرانیان با پوست روشنتر در این دسته هستند.
ظاهر: پوست سبزه روشن یا تیره، موهای تیره، چشمان تیره.
واکنش به آفتاب: به ندرت میسوزد، همیشه و بهراحتی برنزه میشود.
خطر اصلی: لکهای بعد از جوش یا زخم (PIH) در این پوستها بسیار شایع و ماندگار است.
ظاهر: پوست قهوهای پررنگ (مانند جنوب آسیا یا برخی مناطق آفریقا).
واکنش به آفتاب: بسیار بهندرت میسوزد، خیلی راحت تیره میشود.
ویژگی: مقاومت طبیعی بالا در برابر آفتاب، اما همچنان نیاز به ضدآفتاب دارد.
ظاهر: پوست کاملاً تیره با رنگدانههای عمیق.
واکنش به آفتاب: هرگز نمیسوزد.
نکته مهم: حتی این پوست هم در برابر آسیبهای سلولی کاملا در امنیت نیست، بلکه فقط نشانههای ظاهری سوختگی (قرمزی) را بروز نمیدهد.
برای اینکه دقیقتر متوجه شوید، به این ۳ سوال ساده پاسخ دهید و امتیازها را جمع بزنید:
۱. اگر بدون ضدآفتاب یک ساعت زیر آفتاب ظهر بمانید، چه اتفاقی برای پوستتان میافتد؟
قرمز میشود و درد میگیرد (۰ امتیاز)
قرمز میشود ولی بعداً قهوهای میشود (۲ امتیاز)
بدون قرمزی، فقط تیره میشود (۴ امتیاز)
۲. موهای شما در سن بلوغ چه رنگی بود؟
قرمز یا بلوند روشن (۰ امتیاز)
بلوند تیره یا خرمایی (۲ امتیاز)
قهوهای تیره یا مشکی (۴ امتیاز)
۳. آیا ککومک دارید؟ (روی صورت یا بدن)
بله، خیلی زیاد (۰ امتیاز)
تعدادی دارم (۲ امتیاز)
خیر، اصلاً ندارم (۴ امتیاز)
نتیجه:
۰ تا ۳ امتیاز: تیپ ۱ یا ۲ (پوست حساس)
۴ تا ۸ امتیاز: تیپ ۳ یا ۴ (پوست نرمال ایرانی)
بالای ۸ امتیاز: تیپ ۵ یا ۶ (پوست مقاوم)
حالا که تیپ خود را میدانید، از این جدول برای انتخاب محصولات استفاده کنید:
| ویژگی | تیپ ۱ و ۲ (حساس) | تیپ ۳ و ۴ (نرمال/گندمی) | تیپ ۵ و ۶ (تیره) |
|---|---|---|---|
| SPF ضدآفتاب | حداقل ۵۰+ (حیاتی) | حداقل ۳۰ تا ۵۰ | حداقل ۳۰ |
| نگرانی اصلی | آفتابسوختگی و سرطان پوست | لکهای پوستی و ملاسما | تغییر رنگ و خشکی |
| لیزر موهای زائد | الکساندرایت (عالی) | دایود یا الکس (با احتیاط) | فقط لیزر Nd:YAG (ایمن) |
| لایهبرداری | بسیار ملایم (آنزیمی) | متوسط (اسیدهای میوه) | با احتیاط (ریسک لک) |
SPF (اسپیاف): فاکتور محافظت در برابر خورشید. هرچه پوست روشنتر باشد (تیپ ۱ و ۲)، به SPF بالاتری نیاز دارد.
هایپرپیگمنتاسیون (Hyperpigmentation): تیرگی پوست. پوستهای تیپ ۳ و ۴ (ایرانی) اگر جوش بزنند، جای آن قهوهای میماند. این همان هایپرپیگمنتاسیون است.
ملانین (Melanin): سربازان محافظ پوست! رنگدانههایی که مثل چتر باز میشوند تا از سلولها در برابر آفتاب دفاع کنند. هرچه پوست تیرهتر، ملانین بیشتر.
مقیاس فیتزپاتریک یک راهنمای عالی است، اما تعیین کننده همه چیز نیست. ممکن است شما پوستی گندمی (تیپ ۳) داشته باشید اما مثل تیپ ۱ حساس باشید. مهمترین درس این سیستم این است: “ضدآفتاب فقط برای روزهای کاملا آفتابی نیست.”
اگر پوست تیپ ۳ یا ۴ دارید (اکثر ایرانیان)، بزرگترین دشمن زیبایی پوست شما “لک” است، نه چروک. پس استفاده روزانه از ضدآفتاب، بهترین سرمایهگذاری شما برای آینده پوستتان است.
آیا هنوز در تشخیص نوع پوست خود شک دارید؟ در بخش نظرات ویژگیهای پوستتان را بنویسید تا شما را راهنمایی کنیم.
