درماتیت تماسی نوعی اگزماست که وقتی پوست با یک ماده محرک یا آلرژن تماس پیدا می‌کند و سد محافظ آن آسیب می‌بیند، دچار قرمزی، خارش و گاهی تاول می‌شود. در نوع تحریکی، ماده به‌طور مستقیم پوست را می‌سوزاند یا خشک می‌کند و در نوع آلرژیک، سیستم ایمنی بعد از چند ساعت تا چند روز واکنش نشان می‌دهد. این مشکل می‌تواند روی دست‌ها، صورت، گردن یا هر ناحیه‌ای که با ماده در تماس بوده ظاهر شود و در کار و کیفیت زندگی اختلال ایجاد کند. راهنماهای تخصصی درماتولوژی، درماتیت تماسی را یکی از شایع‌ترین علل اگزمای بالغین می‌دانند. راهنمای علمی توضیحات دقیقی درباره انواع، علائم و درمان ارائه کرده است.

در درماتیت تماسی تحریکی (ICD) ماده مستقیماً به سد پوستی آسیب می‌زند و تقریباً هر کسی اگر کافی در معرض آن باشد ممکن است دچار ضایعه شود؛ مثل مواد شوینده قوی یا سیمان. در درماتیت تماسی آلرژیک (ACD) بدن نسبت به یک ماده خاص مثل نیکل، عطر یا نگهدارنده، حساسیت ایمنی پیدا کرده و هر بار تماس، واکنش التهابی تأخیری ایجاد می‌شود. در ICD علائم معمولاً سریع‌تر بعد از تماس ظاهر می‌شوند و بیشتر سوزش حس می‌شود، درحالی‌که در ACD خارش شدیدتر و شروع علائم چند ساعت تا چند روز بعد است. شکل ضایعات هم می‌تواند در ACD محدود به محل تماس ولی گاهی با حاشیه واضح‌تر و تاول ریز باشد. برای توضیح بیشتر درباره این تفاوت‌ها، می‌توانید به خلاصه آموزشی آلرژی تماسی مراجعه کنید. بررسی تخصصی

خیر، خودِ درماتیت تماسی مسری نیست و از شخصی به شخص دیگر «سرایت» نمی‌کند. ضایعات به‌دلیل واکنش پوست خود فرد به یک ماده خارجی ایجاد می‌شوند، نه به‌خاطر میکروب یا ویروس. حتی اگر ضایعه تاول بزند یا پوسته‌پوسته شود، مایع تاول یا پوسته‌ها بیماری را به دیگران منتقل نمی‌کنند. تنها حالتی که ممکن است هم‌زمان عفونت باکتریایی روی ضایعه سوار شود، نیاز به درمان جداگانه دارد، اما باز هم ذات بیماری مسری محسوب نمی‌شود. سایت‌های مرجع مانند مدلاین‌پلاس این نکته را به‌روشنی توضیح داده‌اند. اطلاعات بیمار

در نوع تحریکی، تماس مکرر با آب، صابون و شوینده‌ها، الکل، حلال‌ها، سیمان و مواد شیمیایی صنعتی از مهم‌ترین محرک‌ها هستند. در نوع آلرژیک، فلز نیکل در بدلیجات، دکمه و زیپ لباس، عطرها و اسانس‌ها، رنگ مو، مواد نگهدارنده در لوازم آرایشی و برخی داروهای موضعی شایع‌ترین آلرژن‌ها محسوب می‌شوند. لاستیک و موادی در دستکش‌ها، چسب‌ها، سیمان و رزین‌ها نیز می‌توانند در برخی افراد حساسیت ایجاد کنند. رایج بودن این آلرژن‌ها باعث می‌شود درماتیت تماسی در دست‌ها، صورت و نواحی در تماس با لباس یا جواهرات بسیار دیده شود. در مرورهای بزرگ، نیکل، عطرها و نگهدارنده‌ها از بالاترین موارد تست پچ مثبت گزارش شده‌اند. مرور تماس آلرژیک

درماتیت تماسی معمولاً دقیقاً در ناحیه‌ای دیده می‌شود که با ماده محرک یا آلرژن تماس داشته، مثلاً زیر انگشتر، زیر بند ساعت یا روی دست‌ها در تماس با مواد شوینده. درماتیت آتوپیک اغلب سابقه از کودکی دارد، پوست به‌طور کلی خشک است و بیشتر در نواحی خم‌شونده مثل پشت زانو یا داخل آرنج دیده می‌شود، نه فقط محل تماس. در افرادی که هم‌زمان زمینه آتوپی دارند، ممکن است هر دو با هم دیده شوند و تشخیص سخت‌تر شود. در این موارد، شرح‌حال دقیق و گاهی تست پچ برای تشخیص نوع آلرژیک کمک‌کننده است. برای آشنایی با معیارهای بالینی افتراق این دو، می‌توانید مقاله آموزشی پزشکان خانواده را بخوانید. راهنمای پزشکان خانواده

تست پچ نوعی تست پوستی است که برای پیدا کردن آلرژن‌های مسئول درماتیت تماسی آلرژیک استفاده می‌شود. در این روش، مقدار کمی از مواد مشکوک در محفظه‌های کوچک روی چسب مخصوص، معمولاً روی پشت بیمار چسبانده می‌شود و حدود ۴۸ ساعت روی پوست می‌ماند، سپس بعد از برداشتن در چند نوبت معاینه می‌شود. اگر فرد به ماده‌ای حساسیت داشته باشد، در محل آن ماده یک لکه اگزمایی کوچک و خارش‌دار ایجاد می‌شود. این تست معمولاً زمانی توصیه می‌شود که درماتیت مزمن، عودکننده یا شدید باشد و با شرح‌حال ساده نتوان آلرژن را پیدا کرد. در منابع آموزشی مانند درم‌نت توضیح کامل این روش برای بیماران آمده است. توضیح تست پچ

در کارهای خیس مثل ظرف‌شویی، نظافت یا شغل‌های مراقبتی، کلید کنترل درماتیت تماسی کاهش زمان تماس با آب و شوینده‌ها و استفاده منظم از کرم محافظ و مرطوب‌کننده است. توصیه می‌شود در کارهای خیس ابتدا دستکش نخی نازک و روی آن دستکش ضدآب پوشیده شود و دستکش‌ها مرتب تعویض شوند تا داخل آن خیس نماند. بعد از هر بار شست‌وشو، خشک‌کردن ملایم دست و زدن کرم امولیانت غلیظ کمک زیادی به ترمیم سد پوستی می‌کند. راهنماهای اگزمای دست پیشنهاد می‌کنند آموزش ساختارمند مراقبت از دست به اندازه دارو اهمیت دارد. برای دیدن محصولات مناسب شست‌وشو و مراقبت دست، می‌توانید بخش محصولات مراقبت از دست را در سایت بررسی کنید. راهنمای اگزمای دست

اگر شغل یا سبک زندگی شما ایجاب می‌کند که دست‌ها را زیاد بشویید، مهم است که روش شست‌وشو را تا حد ممکن ملایم کنید. استفاده از آب ولرم به‌جای آب داغ، شوینده بدون صابون و بدون عطر، و شست‌وشوی کوتاه بدون مالش شدید می‌تواند آسیب را کمتر کند. بعد از هر شست‌وشو، خشک‌کردن آرام با حوله نرم و زدن یک لایه امولیانت یا کرم سد پوستی روی پشت دست‌ها و بین انگشتان توصیه می‌شود. در کارهای تکراری خیس، پوشیدن دستکش مناسب و استراحت دادن دوره‌ای به پوست برای تهویه اهمیت زیادی دارد. یک مرور سیستماتیک نشان داده که آموزش پوست، استفاده منظم از کرم محافظ و دستکش ترکیبی از مؤثرترین راهکارهای پیشگیری از درماتیت شغلی دست است. مرور پیشگیری شغلی

برای پوست دچار درماتیت تماسی، معمولاً کرم‌ها و پمادهای ساده و فاقد عطر که حاوی ترکیباتی مثل وازلین، گلیسیرین، سرامید و دایمتیکون هستند، بهتر تحمل می‌شوند. این نوع امولیانت‌ها با پر کردن فضاهای میکروسکوپی بین سلول‌های پوست و ایجاد یک لایه محافظ، رطوبت را در پوست نگه می‌دارند و خارش و سوزش را کاهش می‌دهند. لوسیون‌های خیلی سبک و حاوی الکل یا عطر معمولاً برای این نوع پوست‌ها مناسب نیستند. پیشنهاد می‌شود مرطوب‌کننده را چند بار در روز، مخصوصاً بلافاصله بعد از شست‌وشو روی پوست کمی نم‌دار استفاده کنید. برای انتخاب راحت‌تر می‌توانید سراغ محصولات مخصوص پوست‌های اگزمایی بروید که معمولاً فرمولاسیون ملایم‌تری دارند. در منابع بالینی، امولیانت‌ها به‌عنوان پایه اصلی درمان همه انواع اگزما، از جمله درماتیت تماسی، معرفی شده‌اند. مرور نقش امولیانت

اگر عامل محرک یا آلرژن سریعاً شناسایی و حذف شود و هم‌زمان از کرم‌های مرطوب‌کننده و داروهای موضعی مناسب استفاده شود، درماتیت تماسی خفیف معمولاً طی چند روز تا دو هفته به‌طور قابل‌توجهی بهتر می‌شود. در موارد مزمن، وقتی تماس با محرک ادامه دارد یا پوست بارها تحریک شده، بهبود کامل ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. حتی بعد از بهتر شدن ظاهری پوست، سد پوستی هنوز مدتی ضعیف است و لازم است مراقبت و مرطوب‌سازی منظم ادامه یابد. در برخی افراد، به‌خصوص در اگزمای شغلی دست، درماتیت می‌تواند دوره‌ای عود کند و تبدیل به یک مشکل طولانی‌مدت شود. راهنماهای بالینی تأکید می‌کنند که زمان بهبود به شدت، محل درگیری و میزان همکاری فرد در اجتناب از محرک بستگی دارد. توضیح NHS

اگر قرمزی و خارش خفیف است و با چند روز پرهیز از ماده مشکوک و استفاده از کرم مرطوب‌کننده بهتر می‌شود، معمولاً می‌توان در خانه آن را مدیریت کرد. اما در صورتی که ضایعات شدید، بسیار خارش‌دار، همراه با تاول، ترشح، درد یا درگیری صورت و پلک‌ها باشند، بهتر است توسط پزشک یا متخصص پوست ویزیت شوید. اگر علائمی مثل تب، دلمه زرد، درد و گرمی شدید پوست یا تورم ناگهانی صورت و تنگی نفس دارید، این وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود و باید سریع به اورژانس مراجعه کنید. همچنین اگر علت درماتیت مشخص نیست یا با درمان‌های ساده بهتر نمی‌شود، ارزیابی تخصصی برای تشخیص و احتمالاً تست پچ لازم است. در بروشورهای آموزشی، این علائم به‌عنوان «زمان مراجعه به پزشک» برای بیماران لیست شده‌اند. راهنمای بیمار

بله، صورت و پلک‌ها به‌دلیل نازک بودن پوست و تماس مکرر با محصولات آرایشی، کرم‌ها، لاک ناخن، شامپو و حتی دست‌ها، محل شایعی برای درماتیت تماسی هستند. در پلک‌ها، آلرژن‌ها می‌توانند از طریق هوا، لاک ناخن، محصولات مو یا کرم دور چشم باعث قرمزی، ورم و پوسته‌ریزی ظریف شوند. به‌دلیل حساس بودن این ناحیه، معمولاً از کورتیکواستروئید موضعی خیلی خفیف یا مهارکننده کالسینورین و امولیانت‌های ملایم استفاده می‌شود. مهم‌ترین کار، شناسایی و حذف محصول یا ماده مسئول است و گاهی نیاز به تست پچ وجود دارد. توصیه می‌شود در انتخاب محصولات دور چشم سراغ فرمولاسیون‌های مخصوص پوست حساس بروید. منابع تخصصی به‌طور ویژه روی دقت در درمان و اجتناب از داروهای قوی در ناحیه پلک تأکید دارند. خلاصه آلرژی تماسی

در کودکان، درماتیت تماسی اغلب روی دست‌ها، اطراف دهان، صورت و محل تماس با پوشک، لباس یا اسباب‌بازی‌ها دیده می‌شود. پوست کودکان نازک‌تر است و هر دو نوع تحریکی و آلرژیک می‌تواند ایجاد شود، هرچند نوع تحریکی به‌دلیل تماس با بزاق، دستمال مرطوب، شوینده لباس و کلر استخر شایع‌تر است. در بچه‌هایی که زمینه آتوپی دارند، ممکن است تشخیص بین درماتیت آتوپیک و تماسی دشوارتر باشد و در موارد مزمن توصیه به تست پچ می‌شود. اصول درمان مانند بزرگسالان شامل حذف محرک، امولیانت و در صورت نیاز کورتیکواستروئید موضعی مناسب سن است، با این تفاوت که قدرت دارو و مدت مصرف با احتیاط بیشتری تنظیم می‌شود. مرورهای اطفال تأکید می‌کنند که آموزش والدین درباره محصولات ایمن و نحوه استفاده صحیح از داروها بخش مهم درمان است. راهنمای کودکان

بله، بیشتر موارد درماتیت تماسی در بارداری و شیردهی را می‌توان با روش‌های غیر دارویی و درمان‌های موضعی کم‌خطر کنترل کرد. پرهیز از محرک‌ها، استفاده منظم از امولیانت و محدود کردن تماس با آب و شوینده‌ها ستون اصلی درمان در این دوران است. مرورهای تخصصی نشان داده‌اند که استفاده منطقی از کورتیکواستروئید موضعی خفیف تا متوسط روی سطح محدود، در بارداری به‌طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، هرچند همیشه باید از قوی‌ترین داروها و دوره‌های طولانی اجتناب شود. برخی داروها مثل رتینوئیدهای خوراکی کاملاً ممنوع هستند و نباید در زنان باردار یا در سن باروری بدون برنامه دقیق پیشگیری از بارداری استفاده شوند. در شیردهی هم امولیانت‌ها و برخی داروهای موضعی با رعایت فاصله از زمان شیردهی قابل استفاده‌اند، ولی هر داروی جدید باید با پزشک زنان و متخصص پوست هماهنگ شود. مرور بارداری و آلرژی پوستی

انتخاب دستکش مناسب بستگی به نوع کار و ماده‌ای دارد که با آن سروکار دارید، اما به‌طور کلی بهتر است از دستکش‌هایی استفاده شود که تا حد امکان در برابر ماده محرک مقاوم باشند و هم‌زمان پوست را بیش از حد عرق نکنند. در کارهای خیس طولانی، توصیه می‌شود یک دستکش نخی نازک زیر دستکش ضدآب پوشیده شود تا عرق را جذب کند و تماس مستقیم لاستیک با پوست را کم کند. برای افرادی که به لاتکس حساسیت دارند، استفاده از دستکش‌های بدون لاتکس مثل نیتریل یا وینیل ضروری است. مهم است که داخل دستکش خیس نماند و در فواصل منظم، دستکش‌ها برای تهویه پوست برداشته شوند. مرورهای مربوط به پیشگیری از درماتیت شغلی دست، ترکیب دستکش مناسب، کرم محافظ و آموزش را مؤثرترین راهکار می‌دانند. بررسی پیشگیری شغلی