شوره سر

ناحیه‌های درگیر

پوست سر

<p>شدت شوره سر معمولاً از خفیف تا شدید دسته‌بندی می‌شود. در حالت <strong>خفیف</strong>، پوسته‌ها ریز، سفید و خشک هستند و خارش یا وجود ندارد یا بسیار جزئی است. این نوع شوره اغلب با شامپوهای معمولی یا ضدشوره ملایم کنترل می‌شود و التهاب خاصی در پوست سر دیده نمی‌شود.</p> <p>در موارد <strong>متوسط</strong>، پوسته‌ها بزرگ‌تر و نمایان‌تر می‌شوند و ممکن است کمی چرب باشند. خارش پوست سر در این مرحله آزاردهنده‌تر است. اگر وضعیت به <strong>شدید</strong> برسد، پوسته‌ها ضخیم، چرب و زردرنگ شده و به پوست سر می‌چسبند. این حالت معمولاً با التهاب، قرمزی و خارش شدید همراه است و مرز بین شوره ساده و درماتیت سبورئیک محسوب می‌شود که نیازمند درمان‌های تخصصی‌تر است.</p>

پوسته‌ریزی پوست سر که با خارش ملایم همراه است و به شکل ذرات سفید یا زرد روی مو و لباس‌ها دیده می‌شود.
شوره سر

شوره سر یا پیتیریازیس کاپیتیس (Pityriasis capitis)، یک مشکل شایع و بی‌خطر پوستی است که باعث پوسته‌ریزی پوست سر می‌شود. این وضعیت در واقع شکل خفیف و غیرالتهابی درماتیت سبورئیک است که تقریباً نیمی از جمعیت بزرگسال جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه شوره مسری نیست و منجر به مشکلات جدی سلامتی نمی‌شود، اما به دلیل ظاهر ناخوشایندی که ایجاد می‌کند، می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و ناراحتی اجتماعی شود.

علت اصلی شوره، ترکیبی از سه عامل است: چربی طبیعی پوست سر (سبوم)، فعالیت یک قارچ میکروسکوپی به نام مالاسزیا گلوبوزا (Malassezia globosa) و حساسیت فردی. این قارچ که به طور طبیعی روی پوست اکثر افراد زندگی می‌کند، از چربی پوست تغذیه کرده و اسید اولئیک تولید می‌کند. در افراد مستعد، این اسید باعث تحریک پوست، افزایش سرعت بازسازی سلول‌ها و در نتیجه ریزش آن‌ها به شکل پوسته‌های سفید یا زرد رنگ می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این عارضه، می‌توانید یک بررسی جامع علمی را مطالعه کنید. مدیریت این وضعیت معمولاً با استفاده از شامپوهای تخصصی ضد شوره امکان‌پذیر است.

علائم اصلی

  • پوسته‌ریزی قابل مشاهده وجود پوسته‌های سفید یا خاکستری که لابلای موها گیر کرده‌اند یا روی شانه‌ها و لباس‌های تیره می‌ریزند. این پوسته‌ها ممکن است خشک و پودری (شوره خشک) یا چرب و درشت (شوره چرب) باشند.
  • خارش پوست سر احساس خارش مداوم یا گاه‌به‌گاه که شایع‌ترین علامت همراه با شوره است. خاراندن سر ممکن است باعث جدا شدن بیشتر پوسته‌ها و گاهی التهاب خفیف شود.
  • چربی پوست سر احساس چرب و سنگین بودن ریشه موها، حتی مدت کوتاهی پس از شستشو. قارچ‌های مولد شوره از این چربی تغذیه می‌کنند و فعالیت آن‌ها باعث تشدید پوسته‌ریزی می‌شود.

مشابه‌ها

  • درماتیت سبورئیک (Seborrheic Dermatitis) فرم شدیدتر و التهابی شوره است که با قرمزی پوست، پوسته‌های چرب و زرد ضخیم و خارش شدید همراه است. ممکن است علاوه بر سر، ابروها و کناره‌های بینی را نیز درگیر کند.
  • خشکی پوست سر (Dry Scalp) در این حالت پوسته‌ها بسیار ریز، سفید و خشک هستند و پوست سر چربی ندارد. معمولاً با خارش خفیف و احساس کشیدگی همراه است و با مرطوب‌کننده بهتر می‌شود.
  • پسوریازیس پوست سر (Scalp Psoriasis) پلاک‌های ضخیم نقره‌ای با حاشیه مشخص قرمز که اغلب فراتر از خط رویش مو می‌روند. خارش آن بسیار شدید است و کندن پوسته‌ها ممکن است باعث خونریزی نقطه‌ای شود.
  • کچلی قارچی (Tinea Capitis) عفونت قارچی مسری که بیشتر در کودکان دیده می‌شود. با ریزش موی سکه‌ای، نقاط سیاه روی سر (موهای شکسته) و التهاب شدید مشخص می‌شود که در شوره معمولی وجود ندارد.
  • خونریزی یا ترشح مایع
    اگر پوست سر دچار خونریزی خودبه‌خودی، ترشح چرک یا مایع زرد شود، نشانه عفونت ثانویه است و با شوره معمولی تفاوت دارد. در این حالت باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
  • ریزش موی سکه‌ای
    شوره معمولی باعث ریزش مو نمی‌شود. اگر متوجه خالی شدن قسمت‌هایی از سر یا شکستن موها از ریشه شدید، احتمالاً مشکل عفونت قارچی جدی (تینه‌آ) یا بیماری دیگری است.
  • عدم پاسخ به درمان
    اگر پس از یک ماه استفاده منظم از شامپوهای ضدشوره وضعیت بهبود نیافت یا بدتر شد، ممکن است تشخیص اولیه اشتباه باشد و نیاز به معاینه تخصصی دارید.

روتین مراقبتی

چرب مختلط

روتین پوست سر چرب و دارای شوره

  • شستشوی روزانه یا یک‌روزدرمیان با شامپوی معمولی ملایم برای کنترل چربی.
  • استفاده از شامپوی ضدشوره (حاوی سلنیوم سولفاید یا کتوکونازول) ۲ تا ۳ بار در هفته.
  • ماساژ کف سر با شامپو به مدت ۵ دقیقه قبل از آبکشی (بسیار مهم).
  • استفاده از نرم‌کننده فقط روی ساقه موها و نه کف سر.
خشک حساس

روتین پوست سر خشک و دارای شوره

  • استفاده از شامپوی ضدشوره حاوی زینک پیریتیون (ملایم‌تر) ۲ بار در هفته.
  • استفاده از روغن‌تراپی (مانند روغن نارگیل یا روغن درخت چای رقیق‌شده) ۳۰ دقیقه قبل از حمام برای نرم کردن پوسته‌ها.
  • شستشو با آب ولرم (نه داغ) برای جلوگیری از خشکی بیشتر.
  • استفاده از سرم‌های آبرسان مخصوص کف سر بعد از حمام.
چرب مختلط

روتین پوست سر چرب و دارای شوره

  • شستشوی روزانه یا یک‌روزدرمیان با شامپوی معمولی ملایم برای کنترل چربی.
  • استفاده از شامپوی ضدشوره (حاوی سلنیوم سولفاید یا کتوکونازول) ۲ تا ۳ بار در هفته.
  • ماساژ کف سر با شامپو به مدت ۵ دقیقه قبل از آبکشی (بسیار مهم).
  • استفاده از نرم‌کننده فقط روی ساقه موها و نه کف سر.
خشک حساس

روتین پوست سر خشک و دارای شوره

  • استفاده از شامپوی ضدشوره حاوی زینک پیریتیون (ملایم‌تر) ۲ بار در هفته.
  • استفاده از روغن‌تراپی (مانند روغن نارگیل یا روغن درخت چای رقیق‌شده) ۳۰ دقیقه قبل از حمام برای نرم کردن پوسته‌ها.
  • شستشو با آب ولرم (نه داغ) برای جلوگیری از خشکی بیشتر.
  • استفاده از سرم‌های آبرسان مخصوص کف سر بعد از حمام.

روش‌های درمان​ شوره سر

پله ۱: مراقبت خانگی

  • شامپوهای حاوی زینک پیریتیون (Zinc Pyrithione)
    بیشتر
    این ماده رایج‌ترین ترکیب ضدشوره است که هم خاصیت ضدقارچی ملایم دارد و هم سرعت تولید سلول‌های پوست سر را کاهش می‌دهد. برای شوره‌های خفیف تا متوسط بسیار مؤثر است و معمولاً باید هفته‌ای ۲ تا ۳ بار استفاده شود.
  • شامپوهای سلنیوم سولفاید (Selenium Sulfide)
    بیشتر
    این ترکیب با کاهش سرعت مرگ سلول‌های پوست و مبارزه با قارچ مالاسزیا عمل می‌کند. نسبت به زینک پیریتیون قوی‌تر است و برای شوره‌های مقاوم‌تر و چرب مناسب‌تر می‌باشد.
  • شامپوهای کتوکونازول (Ketoconazole) ۱٪
    بیشتر
    یک ضدقارچ قوی که مستقیماً عامل اصلی شوره (قارچ مالاسزیا) را هدف قرار می‌دهد. این شامپو اغلب زمانی پیشنهاد می‌شود که سایر شامپوهای ضدشوره مؤثر نبوده‌اند و می‌تواند خارش را به سرعت تسکین دهد.
  • شامپوهای سالیسیلیک اسید (Salicylic Acid)
    بیشتر
    این ماده به عنوان یک لایه‌بردار (کراتولیتیک) عمل می‌کند و با حل کردن سیمان بین سلولی، باعث جدا شدن پوسته‌های چسبیده و ضخیم می‌شود. برای شوره‌های خشک و پوسته‌ریزی شدید مفید است.
  • شامپوهای حاوی زغال سنگ (Coal Tar)
    بیشتر
    یکی از قدیمی‌ترین درمان‌ها که با کاهش سرعت تولید سلول‌های پوست و کاهش التهاب عمل می‌کند. برای شوره‌های همراه با پسوریازیس یا التهاب کاربرد دارد.

پله ۲: نسخه‌ای/پزشکی

  • کتوکونازول ۲٪ (Ketoconazole 2%)
    بیشتر
    فرم قوی‌تر شامپوی کتوکونازول که تنها با نسخه پزشک در دسترس است. برای درمان شوره‌های شدید و مقاوم و درماتیت سبورئیک استفاده می‌شود و قدرت ضدقارچی بالاتری نسبت به نمونه‌های بدون نسخه دارد.
  • لوسیون‌های کورتیکواستروئیدی موضعی (مانند بتامتازون یا کلوبتازول)
    بیشتر
    این محلول‌ها یا فوم‌ها برای کاهش سریع التهاب، قرمزی و خارش شدید در دوره‌های عود بیماری تجویز می‌شوند. آن‌ها مستقیماً روی پوست سر ماساژ داده می‌شوند و نباید طولانی‌مدت مصرف شوند.
  • شامپوهای سیکلوپیروکس (Ciclopirox)
    بیشتر
    یک داروی ضدقارچ وسیع‌الطیف نسخه‌ای که علاوه بر اثر ضدقارچی، خواص ضدالتهابی نیز دارد. اغلب برای بیمارانی تجویز می‌شود که به کتوکونازول پاسخ نداده‌اند.
  • مهارکننده‌های کلسینورین (مانند تاکرولیموس یا پیمکرولیموس)
    بیشتر
    کرم‌های بدون کورتون که سیستم ایمنی موضعی را تعدیل می‌کنند. این داروها معمولاً برای نواحی حساس مثل خط رویش مو، گوش‌ها یا ابروها که مصرف طولانی کورتون در آن‌ها خطرناک است، تجویز می‌شوند.

پله ۳: اقدامات کلینیکی

  • نوردرمانی (Phototherapy / UVB)
    بیشتر
    استفاده کنترل‌شده از اشعه فرابنفش باند باریک (Narrow-band UVB) که می‌تواند سرعت رشد سلول‌های پوست را کم کند و فعالیت قارچ‌ها را مهار نماید. این روش برای موارد بسیار شدید و مقاوم که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند، در کلینیک انجام می‌شود.
  • کراتولیتیک‌تراپی (Keratolytic Therapy)
    بیشتر
    استفاده از ترکیبات لایه‌بردار قوی با غلظت بالا (مانند سالیسیلیک اسید بالا) تحت نظر پزشک برای برداشتن پلاک‌های ضخیم و چسبنده شوره، تا داروها بتوانند بهتر به پوست نفوذ کنند.

ترکیبات موثر در درمان شوره سر

Zinc Pyrithione تحریک‌پذیری: کم ایمن در بارداری
بازه درصد: ۱٪ تا ۲٪
زمان مصرف: هر دو/دلخواه
جفت مناسب: سالیسیلیک اسید (برای لایه‌برداری بهتر)
همزمان نکنید با: (تداخل خاصی ندارد)
سالیسیلیک اسید تحریک‌پذیری: متوسط ایمن در بارداری
بازه درصد: ۱.۸٪ تا ۳٪
زمان مصرف: هر دو/دلخواه
جفت مناسب: کتوکونازول، قطران زغال سنگ
همزمان نکنید با: رتینوئیدهای قوی روی پوست سر (احتمال تحریک)
Ketoconazole تحریک‌پذیری: کم
بازه درصد: ۱٪ (OTC) تا ۲٪ (RX)
زمان مصرف: هر دو/دلخواه
جفت مناسب: اسید سالیسیلیک
همزمان نکنید با: صابون‌های قوی قلیایی (کاهش اثر)
Selenium Sulfide تحریک‌پذیری: متوسط
بازه درصد: ۱٪ تا ۲.۵٪
زمان مصرف: هر دو/دلخواه
جفت مناسب: مرطوب‌کننده‌های ساقه مو
همزمان نکنید با: رنگ مو و دکلره بلافاصله بعد از مصرف (احتمال تغییر رنگ)

نکات ایمنی

ایمنی

شامپوهای ضدشوره معمولاً ایمن هستند، اما استفاده نادرست یا بیش‌ازحد آن‌ها می‌تواند باعث خشکی، التهاب و حساسیت پوست سر شود. برخی ترکیبات مانند زغال سنگ (Coal Tar) ممکن است پوست را نسبت به نور آفتاب حساس کنند؛ بنابراین محافظت از سر در برابر آفتاب هنگام درمان ضروری است.

عوارض جانبی شایع شامل سوزش موقت، قرمزی یا افزایش خشکی موهاست. برخی شامپوها (مانند سلنیوم سولفاید) اگر خوب آبکشی نشوند، ممکن است باعث تغییر رنگ موهای بلوند، خاکستری یا رنگ‌شده شوند. اگر پس از مصرف دچار خارش شدید، تورم یا بثورات پوستی شدید، مصرف را قطع کرده و با پزشک مشورت کنید.

برای کاهش عوارض، درمان را به آرامی شروع کنید (مثلاً دو بار در هفته) و در روزهای دیگر از شامپوهای آبرسان ملایم استفاده نمایید. همیشه دستورالعمل روی بطری را به دقت مطالعه کنید و محصول را دور از دسترس کودکان و تماس با چشم نگه دارید.

قوانین و محدودیت‌ها

در اتحادیه اروپا (EU)، استفاده از زینک پیریتیون (Zinc Pyrithione) در محصولات آرایشی از سال ۲۰۲۲ به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی و سمیت تولیدمثلی احتمالی ممنوع شده است، اما در ایالات متحده (FDA) و بسیاری از کشورهای دیگر همچنان به عنوان یک ماده ایمن و مؤثر با غلظت‌های کنترل‌شده (تا ۲٪ در محصولات بدون نسخه) مجاز است. این تفاوت قوانین ممکن است باعث شود فرمولاسیون برخی برندهای بین‌المللی در بازارهای مختلف متفاوت باشد.

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از قطران زغال سنگ (Coal Tar) را در غلظت‌های ۰.۵٪ تا ۵٪ برای شوره سر مجاز می‌داند، اما هشدارهایی در مورد لزوم برچسب‌گذاری برای حساسیت به نور و مشورت با پزشک برای استفاده طولانی‌مدت الزامی کرده است.

دوران بارداری

تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش چربی پوست و در نتیجه تشدید شوره سر در برخی خانم‌ها شود، هرچند در برخی دیگر ممکن است وضعیت پوست بهبود یابد. از آنجا که جنین در حال رشد به مواد شیمیایی جذب شده حساس است، انتخاب درمان‌های ضدشوره در این دوران نیازمند دقت ویژه‌ای است.

به‌طور کلی، استفاده موضعی و کوتاه‌مدت از شامپوهای حاوی زینک پیریتیون در دوران بارداری کم‌خطر و ایمن تلقی می‌شود. شامپوهای حاوی اسید سالیسیلیک نیز اگر به صورت محدود و در سطح کم استفاده شوند، معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، بهتر است از مصرف شامپوهای حاوی کتوکونازول یا سلنیوم سولفاید در سه ماهه اول بارداری احتیاط شود، مگر با تجویز پزشک.

همیشه قبل از شروع هر محصول جدید در این دوران با پزشک مشورت کنید. برای کاهش ریسک، توصیه می‌شود شامپوهای درمانی را فقط روی پوست سر ماساژ داده و زمان تماس را کوتاه نگه دارید تا جذب پوستی به حداقل برسد. اگر شوره خفیف است، استفاده از روش‌های غیردارویی مثل شستشوی منظم با شامپوهای ملایم اولویت دارد.

سوالات متداول درباره نگرانی‌ها

مراجع

  1. Seborrheic Dermatitis and Dandruff: A Comprehensive Review. Journal of Clinical and Investigative Dermatology. (2015)
  2. Stratum corneum dysfunction in dandruff. International Journal of Cosmetic Science. (2013)
  3. Dandruff: the most commercially exploited skin disease. Indian Journal of Dermatology. (2010)
  4. Modernizing Clinical Practice Guidelines for the American Academy of Dermatology. Journal of the American Academy of Dermatology. (2020)
  5. Guidelines of care for the management of atopic dermatitis (Relevant Differential Diagnosis Sections). Journal of the American Academy of Dermatology. (2014)
  6. Essential oils as Potential Source of Anti-dandruff Agents: A Review. Recent Patents on Anti-Infective Drug Discovery. (2021)
  7. Safety of skin care products during pregnancy. Canadian Family Physician. (2011)
  8. Safety, Efficacy and Attributes of 2.5% Selenium Sulfide Shampoo. Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology. (2024)
  9. The Ban on the Cosmetic Anti-dandruff Agent Zinc Pyrithione (ZPT) in the EU Market. CIRS Group (Regulatory Alert). (2021)
  10. Understanding the Scalp: Dandruff and Seborrheic Dermatitis. Journal of Cutaneous Medicine and Surgery. (2025)
  11. New Topicals to Support a Healthy Scalp While Preserving the Microbiome. Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology. (2011)
  12. Ketoconazole Shampoo, 2% - Prescribing Information. DailyMed (NIH). (2022)
  13. Seborrhoeic dermatitis - Patient Information Leaflet. British Association of Dermatologists. (2023)
  14. Cosmetics & U.S. Law. U.S. Food and Drug Administration (FDA). (2025)
  15. EA81.1 Seborrhoeic dermatitis of the scalp. ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics. (2025)
دسته‌ی مورد نظر را انتخاب کنید: