پپتید مسی سه‌تایی چیست؟

پپتید مسی سه‌تایی، یا GHK-Cu، یک ترکیب طبیعی است که از سه اسید آمینه (گلیسین، هیستیدین و لیزین) تشکیل شده و با یون مس (Cu²⁺) پیوند می‌خورد. این ترکیب فرمول شیمیایی C₁₄H₂₂CuN₆O₄ دارد و وزن مولکولی آن ۴۰۱.۹ گرم بر مول است. پپتید مسی خاصیتی آب‌دوست (hydrophilic) دارد و می‌تواند از طریق لایه‌های سطحی پوست نفوذ کند.

سرانجام دهه ۱۹۹۰ میلادی بود که پپتید مسی برای کاربردهای پوست‌شناسی کشف شد. دانشمندان متوجه شدند که این ترکیب به صورت طبیعی در بدن انسان وجود دارد و تحریک کننده‌ی قدرتمندی برای بازسازی بافت و تولید کلاژن است. از آن زمان، هزاران مطالعه‌ی بالینی و آزمایشگاهی بر روی اثرات آن انجام شده است.

در طب سنتی و حتی در طب نوین، مس به عنوان فلزی ضروری برای سلامت پوست شناخته می‌شود. مس نقش کوفاکتور (cofactor) برای بسیاری از آنزیم‌های حیاتی دارد، از جمله سوپراکسید دیسموتاز (SOD) که یکی از مهم‌ترین دفاع‌های آنتی‌اکسیدانی بدن است. تحقیقات نشان داده‌اند که سطح طبیعی مس در خون در سن ۲۰ سالگی حدود ۲۰۰ نانوگرم بر میلی‌لیتر است، اما این مقدار تا سن ۶۰ سالگی به ۸۰ نانوگرم کاهش می‌یابد. این کاهش یکی از دلایل کاهش توانایی بازسازی پوست با افزایش سن است.

پپتید مسی در غلظت‌های مختلف، از ۰.۰۰۱ تا ۱ درصد، در فرمولاسیون‌های بسیاری استفاده می‌شود. برای تمام انواع پوست، از پوست خشک تا چرب و حساس، مناسب است و به ندرت باعث تحریک می‌شود. محصولات حاوی پپتید مسی عموماً برچسب‌های ایمن‌سازی شدیدی دارند و هیچ‌گاه برای استفاده داخلی توصیه نمی‌شود.

—

چگونه پپتید مسی بر روی پوست اثر می‌گذارد؟

پپتید مسی از طریق چندین مسیر بیولوژیکی متقاطع بر روی پوست اثر می‌گذارد. هر کدام از این مسیرها به بهبود جنبه‌های مختلف سلامت پوست کمک می‌کند. این مکانیسم‌های چندگانه همزمان عمل می‌کنند و باعث می‌شوند که پپتید مسی به یک ترکیب بسیار موثر تبدیل شود.

اولین مسیر: تحریک تولید کلاژن و الاستین

تحریک فیبروبلاست‌ها (سلول‌های تولید کننده‌ی کلاژن) یکی از مهم‌ترین اثرات پپتید مسی است. این ترکیب به طریق فعال‌سازی پیغام‌های سلولی (cell signaling pathways) باعث می‌شود تا سلول‌های فیبروبلاست کلاژن انواع I، III، IV و VII را بیشتر تولید کنند. همچنین، سنتز الاستین (پروتئین دوم سایت قوی و انعطاف‌پذیری پوست) افزایش می‌یابد. مس نیز به عنوان کوفاکتور برای آنزیم لیسیل‌اکسیداز (lysyl oxidase – LOX) عمل می‌کند که نقش کلیدی در ایجاد پیوندهای متقاطع (cross-links) در مولکول‌های کلاژن و الاستین دارد. این پیوندهای متقاطع برای استحکام مکانیکی بافت پوست ضروری هستند.

دومین مسیر: تنظیم انزیم‌های تخریب کننده ماتریکس

پوست آن دسته از ترکیبات را تولید می‌کند که معروف به متالوپروتئیناز‌ها (matrix metalloproteinases – MMPs) هستند. این آنزیم‌ها نقش دوگانه‌ای دارند: از یک طرف برای بازسازی طبیعی بافت ضروری‌اند، اما از طرف دیگر، بیش‌فعالی آنها منجر به فرسایش مفرط کلاژن و الاستین شود که یکی از دلایل اصلی پیری پوست است. پپتید مسی به طریق افزایش TIMP‌ها (tissue inhibitors of metalloproteinases) که مهار‌کننده‌های طبیعی MMPs هستند، توازن میان تخریب و تجدید را حفظ می‌کند. این توازن بسیار مهم است برای داشتن پوستی متراکم و جوان.

سومین مسیر: دفاع آنتی‌اکسیدانی و مهار تنش اکسیداتیو

مس نقش کوفاکتور برای سوپراکسید دیسموتاز (SOD) دارد، یکی از قدرتمندترین آنزیم‌های دفاع‌کننده‌ی بدن. این آنزیم رادیکال‌های آزاد (free radicals) را خنثی می‌کند که یکی از دلایل اصلی پیری و آسیب پوست هستند. پپتید مسی به بهبود تولید SOD کمک می‌کند و همچنین بیان (expression) دیگر آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مثل گلوتاتیون‌پراکسیداز (GPX) را افزایش می‌دهد. تحقیقات ژنتیکی نشان داده‌اند که پپتید مسی می‌تواند بیان بیش از ۴۰۰۰ ژن را تغییر دهد، بسیاری از آنها درگیر در پاسخ به تنش اکسیداتیو و دفاع سلولی هستند.

چهارمین مسیر: تحریک فیبروبلاست و سلول‌های پوستی

پپتید مسی سیگنال‌های رشدی را فعال می‌کند که باعث تکثیر بیشتر فیبروبلاست‌ها و کراتینوسیت‌ها (سلول‌های تشکیل‌دهنده‌ی پوست خارجی) می‌شود. همچنین، این ترکیب باعث افزایش تولید فاکتورهای رشد مهم‌تر مثل بنیادی فیبروبلاست رشد فاکتور (bFGF) و فاکتور رشد عروقی اندوتلیالی (VEGF) می‌شود. این فاکتورهای رشد برای بازسازی بافت و کشش خون‌رسانی به پوست بسیار ضروری‌اند.

—

فواید پپتید مسی برای پوست

پپتید مسی یک ترکیب چندمنظوره است که فواید متنوعی برای انواع مختلف پوست دارد. مطالعات بالینی انجام‌شده روی صدها نفر نشان داده‌اند که این ترکیب می‌تواند نتایج قابل توجهی برای کاهش علائم پیری و بهبود کیفیت پوست داشته باشد.

۱. کاهش چین و چروک و جوان‌سازی پوست

یکی از مشهورترین فواید پپتید مسی، اثر آن بر روی کاهش چین و چروک است. مطالعه‌ای بالینی انجام‌شده در سال ۲۰۲۰ روی ۷۱ خانم نشان داد که استفاده از کرم صورتی حاوی پپتید مسی به مدت ۱۲ هفته باعث کاهش ۵۵.۸ درصدی حجم چین‌و‌چروک و ۳۲.۸ درصدی عمق آنها شد. برای مقایسه، ترکیب معروفی به نام Matrixyl® 3000 فقط کاهش ۳۲ درصدی حجم چین‌و‌چروک ایجاد کرد. مطالعه‌ای دیگر درباره‌ی کرم دور چشم نشان داد که پپتید مسی بهتر از ویتامین K و دو برابر بهتر از نشانه‌گذار‌ها بود. این اثرات به دلیل تحریک تولید کلاژن و پر کردن دوباره‌ی زیرلایه‌ی پوست است.

۲. روشن‌تر کردن پوست و کاهش لکه‌های تیره

پپتید مسی می‌تواند به کاهش لکه‌های تیره و یکنواخت‌تر کردن رنگ پوست کمک کند. این اثر را می‌توان به تحریک فیبروبلاست‌ها و افزایش سرعت تجدید سلول نسبت داد. همچنین، پپتید مسی می‌تواند با ترکیب‌های دیگر مثل ویتامین C برای کاهش بیشتر این مشکل ترکیب شود.

۳. تقویت سد محافظ پوست و کاهش خشکی

پپتید مسی می‌تواند به تقویت سد محافظ پوست کمک کند. این سد شامل لیپیدها (چربی‌ها) و پروتئین‌هایی است که در جلوگیری از از‌دست‌رفتن رطوبت نقش مهم دارند. با تحریک تولید سرامیدها و پروتئین‌های ساختاری دیگر، پپتید مسی باعث می‌شود تا پوست رطوبت بیشتری را نگاه دارد. این خاصیت برای پوست‌های خشک و حساس بسیار مفید است.

۴. کنترل تولید چربی و درمان آکنه

برای پوست‌های چرب و مستعد آکنه، پپتید مسی می‌تواند تولید سبوم (روغن طبیعی پوست) را تنظیم کند. مطالعات نشان داده‌اند که پس از ۴ هفته استفاده، میزان چربی پوست قابل توجهی کاهش می‌یابد. همچنین، خاصیت ضدالتهابی این ترکیب برای کاهش قرمزی و عفونت مرتبط با جوش مفید است. بسیاری از سرم‌های درمان‌کننده‌ی آکنه پپتید مسی را به‌عنوان یک ترکیب معاون شامل می‌کنند.

۵. خاصیت ضدالتهابی و آرام‌کننده

پپتید مسی می‌تواند به کاهش التهاب و قرمزی کمک کند. این ترکیب با کاهش تولید سیتوکین‌های التهابی (TNF-α، IL-6) و مهار مسیر NFκB (یک مسیر سیگنالی التهابی)، باعث آرام‌تر شدن پوست می‌شود. این خاصیت برای پوست‌های حساس، مبتلا به روزاسه و سایر شرایط التهابی بسیار سودمند است.

بیشتر این فواید پس از ۴ تا ۸ هفته استفاده مداوم قابل مشاهده‌اند. برخی از مزایا، مثل کاهش چربی و کاهش التهاب، زودتر (۲ تا ۴ هفته) ظاهر می‌شوند، در حالی‌که کاهش چین‌و‌چروک و روشن‌شدن لکه‌های تیره کمی دیرتر (۸ تا ۱۲ هفته) مشاهده می‌شود.

—

انواع و فرم‌های مختلف پپتید مسی

پپتید مسی در انواع مختلف فرم‌های محصول استفاده می‌شود، و انتخاب فرم مناسب بستگی به نیازهای فردی و نوع پوست دارد.

سرم متمرکز: فرم قوی‌تری از پپتید مسی (۰.۱ تا ۱ درصد) است که برای نتایج سریع‌تر و بیشتر مناسب است. معمولاً تعداد قطرات کمی (۲-۳ قطره) برای تمام صورت کافی است. این فرم برای افرادی که پوست خشک تا معمولی دارند ایده‌آل است. نتایج معمولاً پس از ۶ تا ۸ هفته نمایان می‌شود.

کرم صورتی: فرم ملایم‌تری با غلظت متوسط (۰.۰۱ تا ۰.۱ درصد) است که مناسب برای استفاده روزانه به مدت طول‌مدت است. بافت کرمی‌اش شامل تری‌گلیسریدها و سایر مواد مرطوب‌کننده است. این فرم برای پوست‌های حساس بهترین گزینه است.

ماسک روزانه: فرم متمرکز برای تیمار هفتگی یا دو هفتگی (۲۰-۳۰ دقیقه) با غلظت بالا (۰.۵ تا ۱ درصد). معمولاً بافت ژلی یا خامه‌ای است و نتایج سریع‌تری نسبت به سرم‌های روزانه ایجاد می‌کند.

تونر/لوسیون: فرم آبکی با غلظت پایین (۰.۰۰۱ تا ۰.۰۱ درصد) برای استفاده به‌عنوان اولین لایه پوست است. جذب سریع آن برای پوست‌های چرب یا ترکیبی مناسب است.

آمپول: فرم فشرده شده با غلظت بسیار بالا (۱ تا ۵ درصد) برای کورس‌های کوتاه (۷ تا ۱۰ روز) یا تیمار مشکل‌نمای است. نتایج سریع‌تر ایجاد می‌کند اما ممکن است احتیاج به دوره‌ی تطبیق داشته باشد.

—

نحوه‌ی استفاده و لایه‌بندی بهینه

برای دریافت بیشترین فوایدی از پپتید مسی، اطاعت از نحوه‌ی صحیح استفاده و ترتیب استفاده با سایر محصولات بسیار مهم است.

نحوه‌ی استفاده: ابتدا، پوست خود را با شوینده‌ی ملایم پاک کنید و با تونر یا lotion تنظیم کنید. سپس، سرم یا کرم حاوی پپتید مسی را بر روی پوست آرام ببالید. اگر سرم متمرکز است، تعداد قطرات کمی را به‌طور یکنواخت توزیع کنید و صبر کنید تا کاملاً جذب شود (۱ تا ۲ دقیقه). بعد از جذب کامل، می‌توانید مرطوب‌کننده یا کرم ضد آفتاب خود را بمالید.

لایه‌بندی توصیه‌شده: پپتید مسی را می‌توانید با هیالورونیک اسید برای ترطیب عمیق ترکیب کنید. همچنین، این ترکیب به خوبی با نیاسینامید (برای تقویت سد محافظ)، ویتامین E (برای تقویت دفاع آنتی‌اکسیدانی) و رتینول (برای افزایش سرعت تجدید سلول) کار می‌کند. با این‌حال، اگر از رتینول استفاده می‌کنید، ابتدا پپتید مسی را بمالید و سپس رتینول را بیافزایید (تفاصیل بیشتر در بخش فوق آمده‌است).

فرکانس استفاده: پپتید مسی برای استفاده صبح و شب امن است. البته، برخی افراد ممکن است ترجیح دهند که آن را فقط در شب استفاده کنند. برای نتایج بهینه، استفاده مداوم به مدت حداقل ۸ تا ۱۲ هفته توصیه می‌شود.

—

تحقیقات علمی و ایمنی پپتید مسی

پپتید مسی یکی از ترکیبات پوست‌شناسی است که بیشترین تحقیقات بالینی را انجام داده است. صدها مطالعه‌ی peer-reviewed نشان داده‌اند که ایمنی و اثربخشی این ترکیب.

مطالعات بالینی اصلی: مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ منتشر شده در مجله‌ی بین‌المللی Sciences Molecular نشان داد که GHK-Cu می‌تواند بیش از ۴۰۰۰ ژن انسانی را تنظیم کند، که این بیانگر میزان عمیق اثر این ترکیب بر روی سطح ژنتیکی است. مطالعات دیگری نشان داده‌اند که پپتید مسی ترشح عوامل رشد، کاهش التهاب، و تحریک سیستم‌های دفاعی پوست را تقویت می‌کند. همه‌ی این مطالعات با استفاده از غلظت‌های کم (۰.۰۱ تا ۱۰۰ نانومول) و زمان‌های کوتاه انجام شدند.

ایمنی و عوارض جانبی: تحقیقات دسته‌ای (systematic reviews) نشان داده‌اند که پپتید مسی یک ترکیب بسیار ایمن است. مطالعات بالینی ۱۲ هفته‌ای هیچ عوارض جانبی قابل‌توجهی گزارش نکردند. در بعضی موارد، افرادی با پوست بسیار حساس در اولین هفته‌های استفاده از قرمزی خفیف گزارش کردند، که این امر نشانه‌ی فعال‌سازی سیستم‌های تجدید سلول بود و بعد از ۲ تا ۳ هفته ناپدید شد. هیچ‌گاه واکنش الرژی شدید برای این ترکیب گزارش نشده است.

موارد مخصوص: استفاده از پپتید مسی در زمان بارداری و شیردهی نظری‌اً ایمن است، چراکه استفاده‌ی موضعی است و مس سیستمی بدن را متأثر نمی‌کند. با این‌حال، برای تطمین‌خاطر بیشتر، بهتر است قبل از استفاده با متخصص باردای بارداری مشورت کنید. برای افرادی که از تجویز‌شدگی موضعی استفاده می‌کنند (مثل داروهای آکنه)، استفاده بدون مشورت‌دهی‌کننده‌ی پزشکی توصیه نمی‌شود.

به‌طور خلاصه، پپتید مسی یکی از معدود ترکیبات است که توانایی تقویت چندین جنبه‌ی سلامت پوست را به‌طور همزمان دارد. از تحریک کلاژن و الاستین گرفته تا دفاع آنتی‌اکسیدانی و تسکین التهاب، این ترکیب خاصیتی درمان‌کننده‌ی جامع برای مقابله با علائم پیری و انواع مشکلات پوستی است. با استفاده‌ی مداوم و صحیح، افراد می‌توانند درون ۸ تا ۱۲ هفته تغییرات قابل‌توجهی در کیفیت و ظاهر پوست خود را مشاهده کنند.