نام این ترکیب در فهرست مواد روی بستهبندی باید به صورت نام INCI یعنی «Squalane» درج شود و در صورت داشتن فضای کافی میتوان معادل فارسی رایج «اسکوالان» را در پرانتز اضافه کرد تا برای مصرفکننده قابل شناساییتر باشد. استفاده از شکل استاندارد INCI (Squalane) با شماره CAS 111-01-3 برای انطباق با مستندات فرمولاسیون و ارزیابی ایمنی توصیه میشود.
برای این ترکیب، طبق گزارشهای ایمنی منتشرشده، محدودیت یا هشدار اختصاصی فراتر از توصیههای عمومی مراقبت از پوست (مانند خودداری از تماس مستقیم با چشم، نگهداری دور از دسترس کودکان و قطع مصرف در صورت بروز تحریک) مطرح نشده است؛ بنابراین روی برچسب فارسی، ذکر این هشدارهای عمومی کافی است، مگر اینکه سایر مواد فعال فرمول نیاز به هشدار ویژه داشته باشند.
اسکوالان یک هیدروکربن اشباع و شاخهدار است که از هیدروژنهکردن اسکوالن (لیپید طبیعی سبوم و برخی روغنهای گیاهی) بهدست میآید و بهعنوان روغن سبک، بیبو و پایدار در محصولات مراقبت از پوست و مو برای ایجاد نرمی و کاهش احساس خشکی استفاده میشود.
این لیپید با قرار گرفتن در لایه شاخی، فضاهای بینسلولی را با یک روغن خنثی و سازگار پر میکند و به این ترتیب به کاهش تبخیر آب از سطح پوست و حفظ رطوبت کمک میکند؛ مشتقات اسکوالن و اسکوالان همچنین نقش آنتیاکسیدانی و محافظت در برابر استرس اکسیداتیو دارند که در مرورهای علمی مرتبط با کاربردهای پوستی آنها گزارش شده است نقش اسکوالن و اسکوالان در آبرسانی، آنتیاکسیدان و محافظت از پوست. در مطالعات سلولی جدید نشان داده شده است که اسکوالان میتواند اثرات مخرب اشعه UVA بر فیبروبلاستهای پوستی، از جمله مهار سنتز کلاژن و تاخیر در فرایند ترمیم زخم، را تا حدی خنثی کند و مهاجرت سلولی را برای ترمیم بهتر تقویت نماید.
به دلیل شباهت ساختاری به لیپیدهای طبیعی پوست و پروفایل ایمنی مطلوب، اسکوالان معمولاً با انواع پوست از جمله پوستهای حساس و مستعد آکنه سازگار در نظر گرفته میشود و بهعنوان نرمکننده، مرطوبکننده و حمایتکننده سد محافظ پوست در کرمها، سرمها و روغنهای صورت به کار میرود، در حالیکه ماهیت سبک و غیرچرب آن به جذب خوب روی پوست کمک میکند.
اسکوالان را میتوانید صبح و شب استفاده کنید، چون یک روغن خنثی و پایدار است که برای استفاده روزانه در انواع محصولات آرایشی بهعنوان نرمکننده و حامل لیپیدی بهکار میرود و استفاده موضعی مکرر اسکوالن و اسکوالان در فرمولاسیونهای پوستی ایمن گزارش شده است. این ترکیب به دلیل شباهت به چربی طبیعی پوست، معمولاً با انواع پوست از خشک تا مختلط و حتی مستعد آکنه سازگار است.
برای استفاده روزمره، پس از پاکسازی و استفاده از تونر و سرمهای بر پایه آب، ۲ تا ۳ قطره روغن یا سرم حاوی اسکوالان را روی پوستِ تمیز و کمی مرطوب صورت و گردن پخش کنید تا جذب شود، سپس در صورت نیاز یک مرطوبکننده کرمی سبک روی آن بزنید تا رطوبت بهتر قفل شود چراکه اسکوالن و اسکوالان در نقش امولینت سطحی به کاهش تبخیر آب از پوست کمک میکنند. میتوانید از آن بهصورت نقطهای روی نواحی خشکتر (مانند اطراف دهان یا گونهها) و روی لبها نیز استفاده کنید، بهشرطی که محصول برای این نواحی فرموله شده باشد.
اسکوالان بهخوبی با بسیاری از مواد فعال از جمله رتینیل پالمیتات و سایر رتینوئیدهای ملایم، آنتیاکسیدانهایی مانند ویتامین C مشتق چرب و کوآنزیم Q10، و همچنین با پپتیدها و هیالورونیک اسید قابل ترکیب است؛ در برخی فرمولها اسکوالن همراه با رتینیل پالمیتات در نانوسیستمها بهعنوان حامل لیپوفیل استفاده شده و نفوذ پوستی ترکیبات را بهبود داده است بیآنکه مشکل ایمنی خاصی گزارش شود. برای مشاهده بهبود ملموس در نرمی و کاهش احساس خشکی، معمولاً ۲ تا ۴ هفته استفاده مداوم کافی است، در حالیکه اثرات حمایتی بر سد پوستی و خطوط ریز در استفاده طولانیمدت بهتر نمایان میشود.
اسکوالان بهعنوان یک لیپید شبیه سبوم با پر کردن فضاهای بین سلولی در لایه شاخی، لایهای نازک و تنفسپذیر روی پوست ایجاد میکند که تبخیر آب را کاهش میدهد و رطوبت را حفظ میکند. در یک مطالعه بالینی تکگروهی روی ۴۷ زن، استفاده روزانه از سرم روغنی حاوی باکوچیول و اسکوالان به مدت ۴ هفته باعث کاهش معنیدار از دست رفتن آب از طریق اپیدرم و حدود ۱۱٫۹٪ بهبود در شاخص الاستیسیته R2 شد که نشاندهنده بهبود آبرسانی و انعطافپذیری پوست است. این نتایج نشان میدهد که فرمولاسیونهای حاوی اسکوالان میتوانند طی ۲ تا ۴ هفته کیفیت رطوبت و نرمی پوست را در بسیاری از افراد بهبود دهند، هرچند اثر دقیق به سایر ترکیبات فعال هم وابسته است.
در مدلهای سلولی با فیبروبلاستهای پوستی انسان، افزودن اسکوالان در غلظتهای بسیار پایین ۰٫۰۰۵ تا ۰٫۰۱۵٪ توانست مهار سنتز کلاژن ناشی از پرتو UVA را تا حد زیادی خنثی کند و فعالیت آنزیمهای درگیر در بازسازی ماتریکس خارج سلولی را حفظ کند. در همین مطالعه، اسکوالان مسیرهای التهابی وابسته به NF‑κB و COX‑2 را کاهش داد و همزمان فاکتور آنتیاکسیدانی Nrf2 و مهاجرت فیبروبلاستها را در آزمایش خراش افزایش داد که به بهبود سرعت ترمیم زخم پس از UV منجر شد. این دادهها نشان میدهد که حضور اسکوالان در محصولات بعد از آفتاب و ترمیمکننده میتواند از دید مکانیکی به حفظ کلاژن و حمایت از ترمیم بافت کمک کند، هرچند برای تایید نهایی به کارآزماییهای انسانی بیشتری نیاز است.
ترکیب اسکوالن (پیشساز اسکوالان) با ویتامین C در قالب یک بیوکونژوگه لیپوفیل نشان داده که نفوذ و پایداری ویتامین C را در پوست افزایش میدهد و بستری ارائه میکند که از نظر ساختاری به لیپیدهای طبیعی پوست نزدیک است. در یک مدل برونتنی روی اکسپلنتهای پوست انسان، فرمول حاوی ویتامین C‑اسکوالن پس از ۱۰ روز استفاده باعث افزایش معنیدار ضخامت اپیدرم و ترجیحاً افزایش تولید کلاژن نوع III و گلیکوزآمینوگلیکانها نسبت به ویتامین C آزاد یا ویتامین C‑پالمیتات شد. این نتایج از این دیدگاه حمایت میکند که استفاده از حاملهای لیپیدی شبیه اسکوالان در فرمولاسیونهای ضدپیری میتواند اثربخشی آنتیاکسیدانها را روی کلاژن و قوام پوست تقویت کند، حتی اگر خود اسکوالان مستقیماً محرک اصلی سنتز کلاژن نباشد.
مرورهای علمی نشان دادهاند که اسکوالن، که از نظر ساختاری بسیار به اسکوالان نزدیک است و حدود ۱۲٪ از سبوم انسان را تشکیل میدهد، یکی از مهمترین لیپیدهای آنتیاکسیدان سطح پوست برای خنثیکردن رادیکالهای ناشی از UV و جلوگیری از پراکسیداسیون لیپیدها است. از آنجا که اسکوالان نسخه اشباع و پایدار همین مولکول است، استفاده موضعی از آن میتواند بهصورت غیرمستقیم به کاهش استرس اکسیداتیو، محافظت از لیپیدهای سد پوستی و محدود کردن آسیبهای زودرس ناشی از نور در ترکیب با دیگر فیلترها و آنتیاکسیدانها کمک کند. این نقش محافظتی بهویژه برای پوستهای در معرض آلودگی و نور خورشید اهمیت دارد و در فرمولاسیونهای ضدپیری و محافظت روزانه از پوست مورد استفاده قرار میگیرد.
در ارزیابی ایمنی توسط کمیته بازبینی ترکیبات آرایشی، پانل تخصصی نتیجهگیری کرده است که اسکوالان و اسکوالن در غلظتها و روشهای مصرف فعلی در محصولات آرایشی از نظر تحریک، حساسیتزایی و سمیت سیستمیک ایمن هستند. مرورهای علمی بر کاربرد اسکوالن و اسکوالان اشاره میکنند که این لیپیدها به دلیل خنثی بودن شیمیایی، نبود گروههای قطبی فعال و شباهت به سبوم، معمولاً غیرکومدونزا و بهخوبی توسط پوستهای حساس و حتی مستعد آکنه تحمل میشوند، بهویژه زمانی که در فرمولهای بدون عطر استفاده شوند. در عمل، این ویژگیها باعث میشود اسکوالان گزینهای مناسب برای افزودن رطوبت و نرمی به روتین مراقبت از پوست بدون افزایش ریسک جوش و تحریک در بسیاری از مصرفکنندگان باشد، هرچند واکنش فردی همیشه ممکن است متفاوت باشد.
برخی مرورها و مطالعات روی اسکوالن و اسکوالان به نقش این لیپیدها در کاهش خشکی، زبری و علائم مرتبط با اگزما و درماتیت اشاره کردهاند، بهطوریکه استفاده منظم از فرمولاسیونهای غنی از این ترکیبات به بهبود آبرسانی و کاهش پوستهریزی کمک کرده است. در یک مقاله مروری درباره عملکرد فیزیولوژیک اسکوالن، گزارش شده که این ترکیب میتواند آسیب پوستی ناشی از خشکی و برخی اشکال اگزما را با ترکیب اثرات مرطوبکنندگی، ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی تخفیف دهد، هرچند اغلب این دادهها از مدلهای حیوانی یا مطالعات مقدماتی بهدست آمدهاند. با توجه به شباهت ساختاری و کاربردی، اسکوالان در کرمها و بالمهای مخصوص پوست خشک و حساس بهعنوان لیپید حمایتکننده سد پوستی استفاده میشود، اما برای ادعای قطعی در درمان اگزما به کارآزماییهای انسانی اختصاصی بیشتری نیاز است.
بر اساس گزارش نهایی بازبینی مواد آرایشی (CIR)، اسکوالان و اسکوالن در «کاربردها و غلظتهای رایج در محصولات آرایشی» از نظر تحریک پوستی و حساسیتزایی ایمن ارزیابی شدهاند و در تستهای پچ مکرر، تحریک قابلتوجه یا واکنش حساسیتی معنیداری مشاهده نشده است و این پنل نتیجه گرفته که هر دو ترکیب در شیوههای فعلی استفاده، ایمن هستند.
در دوران بارداری و شیردهی، اسکوالان بهعنوان یک لیپید خنثی و با جذب سیستمیک ناچیز معمولاً گزینهای کمخطر در محصولات مراقبت از پوست محسوب میشود، بهویژه با توجه به اینکه پیشساز آن (اسکوالن) بهطور طبیعی در سبوم و حتی در شیر انسان وجود دارد و بهعنوان یکی از لیپیدهای بیولوژیک بدن شناخته میشود؛ با این حال، دادههای بالینی اختصاصی محدود است و در صورت بارداری یا شیردهی بهتر است قبل از مصرف محصولات جدید با پزشک مشورت کنید. افراد با جوشهای فعال هم اگر احساس کنند هر نوع روغن وضعیت آکنه آنها را بدتر میکند، باید مصرف را با احتیاط و تحت نظر متخصص تنظیم کنند.
اسکوالان (Squalane) یک هیدروکربن اشباع و شاخهدار با فرمول شیمیایی C30H62 است که به صورت مایع شفاف، بیرنگ و بیبو دیده میشود. این ماده در واقع نسخه هیدروژنه و پایدار اسکوالن است؛ اسکوالن همان لیپیدی است که به طور طبیعی درصد قابلتوجهی از سبوم (چربی) پوست انسان را تشکیل میدهد و از منابع گیاهی مانند روغن زیتون و نیشکر هم استخراج میشود. با هیدروژنه کردن اسکوالن، مولکولی پایدارتر، مقاومتر به اکسیداسیون و مناسبتر برای فرمولاسیونهای آرایشی به دست میآید که همان اسکوالان است.
در دهههای گذشته، اسکوالن اغلب از روغن کبد کوسه استخراج میشد، اما حساسیتهای محیطزیستی و پایداری منابع باعث شد صنعت آرایشی به سمت اسکوالن و اسکوالان گیاهی حرکت کند. امروزه بیشتر اسکوالان مورد استفاده در محصولات مراقبت از پوست از منابع گیاهی مانند زیتون، نیشکر و گاهی میکروآلگاها تولید میشود و به همین دلیل روی بسیاری از برچسبها با عنوان «Plant-Derived Squalane» یا «Olive Squalane» دیده میشود.
از نظر فیزیکی، اسکوالان یک روغن بسیار سبک، غیر چسبناک و با حس سیلیکونیمانند روی پوست است که بهسرعت پخش میشود و احساس سنگینی یا بستهشدن منافذ ایجاد نمیکند. این ترکیب در چربیها و روغنها محلول است اما در آب حل نمیشود و به همین دلیل بیشتر در فاز روغنی کرمها، سرمها و بالمها استفاده میشود. پایداری اکسیداتیو بالای اسکوالان باعث میشود در مقایسه با بسیاری از روغنهای گیاهی دیرتر فاسد شود و بوی تند اکسیدشده نگیرد.
در محصولات مراقبت از پوست، اسکوالان اغلب بهعنوان «امولینت» و «نرمکننده» به کار میرود؛ یعنی روی سطح پوست لایهای نازک و تنفسپذیر تشکیل میدهد که تبخیر آب را کاهش میدهد و به نرمی و لطافت بافت پوست کمک میکند. به دلیل شباهت ساختاری به لیپیدهای طبیعی پوست و نبود گروههای شیمیایی واکنشپذیر، این ترکیب معمولاً با انواع پوست از خشک تا مختلط و حساس سازگار است و به همین خاطر بهطور گسترده در سرمها، کرمهای مرطوبکننده، بالمها، روغنهای پاککننده و حتی محصولات مو استفاده میشود.
اثر اسکوالان روی پوست را میتوان از دو زاویه اصلی توضیح داد: اول نقش فیزیکی آن بهعنوان یک لیپید نرمکننده که سد هیدرولیپیدی پوست را تقویت میکند و از تبخیر آب جلوگیری میکند؛ و دوم نقش بیولوژیک غیرمستقیم آن که بهواسطه شباهت به اسکوالن و حضور در محیط لیپیدی پوست، به کاهش استرس اکسیداتیو، التهاب و آسیب ناشی از نور فرابنفش کمک میکند.
از نظر فیزیکی، اسکوالان مانند بسیاری از امولینتها در فضای بین سلولهای لایه شاخی (استراتوم کورنئوم) قرار میگیرد و فضاهای خالی بین «آجرها» (سلولها) را با «ملات» لیپیدی پر میکند. این لایه نازک، عبور بخار آب از سطح پوست را آهستهتر میکند و به این ترتیب از افزایش بیشازحد «از دست رفتن آب از سطح پوست» (TEWL) جلوگیری میکند. مطالعات روی کرمها و لوسیونهای حاوی امولینتهای لیپیدی نشان دادهاند که چنین ترکیباتی میتوانند همزمان رطوبت پوستی را افزایش دهند و سد پوستی را پایدارتر کنند، و اسکوالن/اسکوالان بهعنوان یکی از این لیپیدها در مرورهای علمی بهعنوان امولینت موثر و سازگار با پوست توصیف شدهاند که هم نقش نرمکننده و هم نقش حمایت از آبرسانی را برای اسکوالن و مشتقات آن گزارش میکند.
از نظر بیولوژیک، بخش مهمی از توجه به اسکوالان از مطالعات روی اسکوالن و نقش آن در سبوم و محافظت در برابر نور خورشید آمده است. اسکوالن یکی از لیپیدهای سطحی اصلی در سبوم انسان است و بهعنوان آنتیاکسیدان لیپیدی عمل میکند که رادیکالهای آزاد ناشی از UV را خنثی کرده و از پراکسیداسیون سایر لیپیدهای پوست پیشگیری میکند. مرورهای علمی اخیر نشان میدهند که اسکوالن و ترکیبات وابسته میتوانند از طریق کاهش استرس اکسیداتیو، کاهش تولید واسطههای التهابی و حمایت از فرآیند بازسازی، به سلامت سد پوستی و ترمیم زخم کمک کنند و برای کاربردهای ضدپیری، ترمیمی و محافظتی پیشنهاد شدهاند.
مطالعات جدیدتر بهطور مستقیم خودِ اسکوالان را بررسی کردهاند. در یک پژوهش آزمایشگاهی روی فیبروبلاستهای پوستی انسان، اسکوالان در غلظتهای بسیار پایین (۰٫۰۰۵ تا ۰٫۰۱۵٪) توانست مهار سنتز کلاژن ناشی از پرتو UVA را خنثی کند، فعالیت آنزیم پرولیداز و گیرندههای سیگنالدهی مانند β1-اینtegrin و TGF-β را حفظ کند و از افزایش مسیرهای التهابی مانند p38 جلوگیری کند؛ در آزمون خراش نیز مهاجرت فیبروبلاستها و ترمیم ناحیه آسیبدیده در حضور اسکوالان بهبود پیدا کرد که نشان میدهد اسکوالان میتواند از مهار سنتز کلاژن توسط UVA جلوگیری کرده و روند ترمیم زخم را در سطح سلولی تقویت کند.
اسکوالان همچنین میتواند بهعنوان حامل لیپوفیل برای برخی ترکیبات فعال عمل کند. در یک مطالعه روی بیوکونژوگه ویتامین C–اسکوالن (ترکیبی که در آن ویتامین C به زنجیر اسکوالن متصل شده بود)، نشان داده شد که این سیستم لیپوفیل نسبت به ویتامین C آزاد، نفوذ بهتر، پایداری بالاتر و توان تحریک بیشتر برای تولید کلاژن و ضخیمتر شدن اپیدرم در اکسپلنتهای پوست انسان دارد که این موضوع نقش لیپیدهای شبیه اسکوالان را بهعنوان حامل مناسب برای آنتیاکسیدانها و ترکیبات ضدپیری تقویت میکند.
بهطور خلاصه، اسکوالان از یک سو با ایجاد لایه لیپیدی پایدار روی سطح پوست، رطوبت و سد محافظ را بهتر حفظ میکند و از سوی دیگر، به کمک ویژگیهای آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی مرتبط با خانواده اسکوالن، از کلاژن و ساختار بافتی پوست در برابر آسیبهای محیطی، بهویژه نور UV، حمایت میکند. این ویژگیها آن را به لیپیدی چندکاره برای فرمولاسیونهای آبرسان، ضدپیری و بازسازیکننده تبدیل کردهاند.
اسکوالان در ظاهر یک روغن ساده و نرمکننده است، اما شواهد علمی و تجربی نشان میدهد که این لیپید میتواند در چند محور کلیدی به سلامت و ظاهر پوست کمک کند؛ از آبرسانی و کاهش خشکی گرفته تا حمایت از کلاژن، تسکین التهاب و سازگاری با پوستهای حساس و حتی مستعد آکنه.
۱. افزایش آبرسانی و تقویت سد پوستی: نقش اصلی اسکوالان در روتین مراقبت از پوست، کمک به حفظ رطوبت است. این ترکیب با نشستن روی سطح پوست و پر کردن فضاهای بینسلولی در لایه شاخی، خروج آب از پوست را کندتر میکند و در نتیجه، حس خشکی، کشیدگی و زبری کاهش مییابد. مرورهای علمی روی اسکوالن و ترکیبات وابسته نشان دادهاند که استفاده مکرر از این لیپیدها میتواند به بهبود آبرسانی، نرمشدن بافت پوست و تقویت عملکرد سد محافظ کمک کند که آنها را در کنار سایر امولینتها برای مدیریت خشکی و آسیب سد پوستی موثر توصیف میکند. این ویژگی، اسکوالان را برای افرادی که با خشکی پوست، زبری یا پوستهریزی خفیف مواجهاند، گزینهای مفید میکند.
۲. حمایت از کلاژن و مقابله با آثار نور خورشید: همانطور که در بخش مکانیسم اشاره شد، مطالعهای بر روی فیبروبلاستهای پوستی نشان داد که اسکوالان در غلظتهای بسیار پایین میتواند مهار سنتز کلاژن ناشی از UVA را خنثی کند، مسیرهای سیگنالدهی مرتبط با ترمیم را حفظ و مهاجرت سلولی را برای ترمیم ناحیه آسیبدیده افزایش دهد که بهطور مستقیم از نقش حفاظتی اسکوالان در برابر پیری نوری و حمایت از ترمیم زخم صحبت میکند. اگرچه این دادهها آزمایشگاهی هستند، اما بهخوبی با هدف فرمولاسیونهای «پس از آفتاب» و کرمهای ضدپیری که اسکوالان را در کنار فیلترهای ضدآفتاب و آنتیاکسیدانها بهکار میگیرند، همخوان است.
۳. تقویت اثر آنتیاکسیدانها و ترکیبات ضدپیری: در مطالعهای که روی بیوکونژوگه ویتامین C–اسکوالن انجام شد، این ترکیب در مدل پوست انسان توانست ضخامت اپیدرم را افزایش داده و تولید کلاژن نوع III را بیشتر از ویتامین C آزاد یا برخی مشتقات دیگر تحریک کند و نشان داد که اتصال ویتامین C به زنجیر اسکوالن میتواند عملکرد ضدپیری آن را بهبود دهد. هرچند این مطالعه مستقیماً روی اسکوالان خالص نبود، اما نشان میدهد که لیپیدهای خانواده اسکوالن/اسکوالان حاملهای بسیار مناسبی برای آنتیاکسیدانهای چربیدوست هستند و حضور اسکوالان در کنار ترکیباتی مانند ویتامین C و کوآنزیم Q10 میتواند به پایداری و توزیع بهتر آنها در لایه شاخی کمک کند. این موضوع برای افرادی که به دنبال روتین هدفمند برای پیری پوست هستند، اهمیت دارد.
۴. بهبود نرمی، الاستیسیته و ظاهر کلی پوست: در یک مطالعه بالینی روی سرمی که حاوی باکوچیول و اسکوالان بود، استفاده روزانه به مدت ۴ هفته در ۴۷ زن سالم منجر به کاهش معنیدار از دست رفتن آب از سطح پوست (TEWL)، حدود ۱۱٫۹٪ بهبود در شاخص الاستیسیته R2 و بهبود قابلمشاهده در بافت و یکنواختی رنگ پوست شد که نشان میدهد حضور اسکوالان در فرمول میتواند در کنار سایر مواد فعال به بهبود آبرسانی، نرمی و قابلیت ارتجاعی پوست کمک کند. اگرچه اثرات دقیق به ترکیب کامل فرمول بستگی دارد، اما چنین نتایجی با تجربه بالینی فرمولاسیونهای غنی از اسکوالان (پوست نرمتر، خطوط ظریف کمتر قابلدیدن) همسو است.
۵. سازگاری با پوست حساس و مستعد آکنه: یکی از مزیتهای مهم اسکوالان، غیرکومدونزا بودن آن است؛ یعنی بهطور معمول منافذ را مسدود نمیکند. در گزارش تازهای که اثر اسکوالان را در مدلهای فیبروبلاست انسانی بررسی کرده، نویسندگان اشاره میکنند که اسکوالان میتواند بهخوبی در اپیدرم نفوذ کند بدون اینکه منافذ را ببندد و به همین دلیل برای پوستهای حساس و حتی مستعد آکنه مناسب در نظر گرفته میشود و آن را به عنوان روغنی سبک، غیرکومدونزا و سازگار با انواع پوست معرفی میکند. از سوی دیگر، چون این ترکیب فاقد اسیدهای چرب آزاد و گروههای فعال است، احتمال اکسیداسیون و تولید متابولیتهای تحریککننده در آن کمتر از بسیاری از روغنهای گیاهی است.
۶. کمک به خشکی و التهاب در پوستهای خشک و اگزمایی: مرورهایی که به نقش اسکوالن و اسکوالان در سلامت پوست پرداختهاند، اشاره میکنند که این لیپیدها میتوانند در کنار سایر امولینتها، خشکی، زبری و شکافهای سطحی پوست را کاهش دهند و بهخصوص در زمینههایی مانند اگزمای خفیف و درماتیت ناشی از خشکی نقش حمایتی داشته باشند و آنها را بهعنوان گزینههایی برای فرمولاسیونهای مناسب پوست خشک و ملتهب پیشنهاد میکنند. هرچند برای ادعای قطعی در درمان بیماریهایی مانند درماتیت آتوپیک به کارآزماییهای انسانی بیشتری نیاز است، استفاده از اسکوالان در کرمها و بالمهای «غیرنسخهای» بهعنوان لیپید نرمکننده و تسکیندهنده برای بسیاری از بیماران با خشکی مزمن، تجربه بالینی مثبتی به همراه داشته است.
به طور عملی، بسیاری از افراد ظرف ۲ تا ۴ هفته استفاده منظم از محصولات حاوی اسکوالان، نرمی، کاهش کشیدگی و آرایشپذیری بهتر پوست را احساس میکنند؛ در حالیکه اثرات مرتبط با خطوط ریز و قوام کلی پوست بیشتر در استفاده طولانیمدت و در ترکیب با سایر ترکیبات ضدپیری قابلمشاهده است.
اسکوالان به دلیل پایداری بالا، حس مخملی و سازگاری با پوست، در انواع مختلفی از محصولات مراقبت از پوست و مو حضور دارد. انتخاب فرم مناسب بیشتر به نوع پوست، ترجیح بافتی و مرحلهای از روتین که میخواهید از آن استفاده کنید بستگی دارد.
یکی از رایجترین فرمها، سرمها و روغنهای صورت حاوی اسکوالان هستند که در آنها اسکوالان ممکن است تنها لیپید اصلی (در غلظت نزدیک به ۱۰۰٪) یا بخشی از یک ترکیب روغنی همراه با سایر روغنهای سبک باشد. این محصولات معمولاً بعد از سرمهای پایهآبی و قبل یا بعد از مرطوبکننده استفاده میشوند و برای قفلکردن رطوبت و افزایش نرمی پوست مناسباند؛ بهویژه اگر در کنار آن از یک سرم آبرسان یا ضدپیری استفاده میکنید.
فرم پرکاربرد دیگر، کرمها و لوسیونهای مرطوبکننده صورت و بدن هستند که در آنها اسکوالان معمولاً با غلظتهای پایینتر (مثلاً حدود ۲ تا ۱۵٪) در کنار گلیسیرین، سرامیدها و سایر لیپیدها بهکار میرود. این ترکیب به کرم کمک میکند تا بافتی لطیفتر، چربنشده و کمبو داشته باشد و در عین حال، سد پوستی را با لایهای چرب اما سبک تقویت کند. برای پوستهای خشک، استفاده از چنین کرمهایی روی دستها، ساق پا، و نواحی مستعد ترکخوردگی بهویژه در فصول سرد سال مفید است.
اسکوالان همچنین در بالمها و روغنهای پاککننده (cleansing oil/balm) به کار میرود؛ در اینجا نقش آن کمک به حلکردن آرایش، فیلترهای ضدآفتاب و آلودگیهای چربیدوست است بدون آنکه احساس چربی سنگین یا گرفتگی منافذ ایجاد کند. در محصولات مو نیز، اسکوالان بهعنوان روغن سبک برای کاهش وز، افزایش درخشندگی و محافظت از ساقه مو در برابر خشکی و گرمای ابزار حرارتی استفاده میشود. در بالم لب و کرمهای دورچشم مخصوص پوست حساس، اسکوالان بهدلیل بیبو بودن، غیرتحریککنندگی و پایداری بالا، یکی از لیپیدهای محبوب فرمولاتورها است.
اسکوالان به دلیل ملایمبودن و حساسیتزایی پایین، معمولاً برای استفاده روزانه هم در روتین صبح و هم شب مناسب است. بسیاری از افراد از آن بهعنوان «آخرین لایه لیپیدی» روی سرمها و کرمهای آبرسان استفاده میکنند تا رطوبت را بهتر در پوست نگه دارند، در حالیکه برخی دیگر آن را با مرطوبکننده مخلوط میکنند تا بافت کرم نرمتر و غنیتر شود.
برای استفاده از روغن یا سرم حاوی اسکوالان، ابتدا پوست را با یک پاککننده ملایم بشویید و در صورت تمایل از تونر یا سرمهای سبک (مثلاً سرم حاوی هیالورونیک اسید) استفاده کنید. سپس ۲ تا ۳ قطره اسکوالان را روی پوست کمی مرطوب صورت و گردن پخش کنید و با حرکات ملایم ماساژ دهید تا لایه نازکی روی سطح پوست بنشیند. اگر پوست بسیار خشک دارید، میتوانید بعد از اسکوالان، یک مرطوبکننده کرمی هم اضافه کنید یا چند قطره اسکوالان را در خود کرم مخلوط کنید تا روتین سادهتری داشته باشید.
در لایهبندی با ترکیبات فعال، اسکوالان معمولاً در لایههای آخر استفاده میشود تا نقش «قفلکننده» روی سرمهای درمانی را ایفا کند. برای مثال، میتوان ابتدا از یک سرم حاوی رتینول یا رتینیل پالمیتات استفاده کرد و پس از جذب نسبی آن، لایه نازکی اسکوالان روی پوست زد تا خشکی و پوستهریزی احتمالی کاهش یابد؛ در یک فرمولاسیون نئوزومی حاوی رتینیل پالمیتات و اسکوالن، استفاده همزمان این دو ماده به بهبود تحویل پوستی رتینوئید و پایداری آن بدون گزارش مشکل ایمنی جدی کمک کرده است که نشان میدهد لیپیدهای خانواده اسکوالن/اسکوالان میتوانند حامل مناسبی برای رتینوئیدها باشند. همچنین میتوان اسکوالان را در کنار آنتیاکسیدانهایی مانند ویتامین C یا کوآنزیم Q10 در روتین شب استفاده کرد تا هم از مزایای ضدپیری این ترکیبات بهره ببرید و هم خشکی ناشی از برخی آنها را کنترل کنید.
در روتین صبح، بهتر است اسکوالان را در لایهای نازک استفاده کنید و پس از آن، حتماً از کرم ضدآفتاب طیفگسترده بهعنوان آخرین لایه بهره ببرید؛ اسکوالان خود نقش فیلتر فیزیکی یا شیمیایی UV ندارد، اما بهدلیل اثرات آنتیاکسیدانی و حمایتی بر کلاژن، میتواند مکمل خوبی برای حفاظت در برابر پیری نوری باشد. بهطور معمول، برای مشاهده بهبود ملموس در نرمی، کاهش کشیدگی و آرامتر شدن پوست، ۲ تا ۴ هفته استفاده منظم کافی است؛ در حالیکه اثرات ضدپیری و حمایتی از کلاژن به استفاده طولانیمدت و ترکیب با سایر مواد فعال وابسته است.
بخش مهمی از آنچه امروز درباره اسکوالان میدانیم، از ترکیبی از مطالعات آزمایشگاهی (in vitro)، مدلهای پوستی برونتنی (ex vivo)، کارآزماییهای کوچک بالینی روی فرمولاسیونهای حاوی اسکوالان و ارزیابیهای ایمنی مستقل بهدست آمده است. اگرچه هنوز کارآزماییهای بالینی بزرگ با اسکوالان خالص محدود است، اما مجموعه شواهد موجود، تصویر نسبتاً مطمئنی از اثربخشی حمایتی و پروفایل ایمنی مطلوب این ترکیب ارائه میدهد.
از نظر اثربخشی، مرورهای علمی روی اسکوالن و اسکوالان نشان دادهاند که این لیپیدها میتوانند بهعنوان امولینتهای آنتیاکسیدان عمل کرده، خشکی و زبری پوست را کاهش دهند، از پراکسیداسیون لیپیدها جلوگیری کنند و به فرآیند ترمیم زخم کمک نمایند و آنها را برای کاربردهای آرایشی مانند مرطوبکنندهها، محصولات ضدپیری و محافظتکننده پس از آفتاب مناسب میدانند. مطالعه آزمایشگاهی روی فیبروبلاستهای انسانی که پیشتر به آن اشاره شد نیز، شواهد روشنی برای حمایت اسکوالان از سنتز کلاژن، کاهش مسیرهای التهابی و بهبود ترمیم پس از مواجهه با UVA فراهم کرده است و این ترکیب را بهعنوان کاندیدای امیدوارکننده برای فرمولهای ترمیمی و ضدپیری معرفی میکند.
از نظر ایمنی، کمیته مستقل «بازبینی مواد آرایشی» (CIR) در گزارشی که بر اساس دادههای سمیت حاد، تحریک پوستی، حساسیتزایی، سمیت مزمن، جهشزایی و سرطانزایی تنظیم شده، نتیجه گرفته است که اسکوالان و اسکوالن در «شیوههای فعلی استفاده و غلظتهای بهکاررفته در محصولات آرایشی» ترکیباتی ایمن هستند و در تستهای پچ مکرر، واکنشهای تحریکی یا آلرژیک قابلتوجهی مشاهده نشده است و این پنل به طور مشخص ایمنی این دو لیپید را در کاربردهای موضعی تایید میکند. ارزیابیهای ایمنی دیگر نیز، فرمولهایی را که در آنها اسکوالان تا غلظتهای بسیار بالا (نزدیک به ۹۰–۹۷٪) استفاده شده، بدون مشکل خاصی از نظر سمیت سیستمیک یا موضعی گزارش کردهاند.
در حوزه مصرف خوراکی، کارآزماییهایی با دوزهای نسبتاً بالای اسکوالن (۱۳٫۵ تا ۲۷ گرم در روز) برای اثرات ضدپیری پوست انجام شده که کاهش چروکها و افزایش پروکلاژن نوع I را نشان دادهاند، اما در عین حال، شیوع بالای عوارض گوارشی (مانند شل شدن مدفوع) باعث شده است نویسندگان مصرف خوراکی دوزهای بالا را از نظر نسبت سود به ریسک چندان مناسب ندانند و استفاده از اسکوالن/اسکوالان را بیشتر در قالب کاربرد موضعی توصیه کنند. برای کاربردهای آرایشی روزمره، بحث ما معطوف به مصرف موضعی است که در آن، جذب سیستمیک بسیار پایین و ریسک عوارض عمومی ناچیز در نظر گرفته میشود.
نکته جالب دیگر این است که اسکوالن بهعنوان یکی از لیپیدهای بیولوژیک در بدن انسان، نه تنها در سبوم، بلکه در شیر انسان نیز یافت شده است؛ این موضوع حضور طبیعی این لیپید در فیزیولوژی بدن را نشان میدهد و از دید نظری، سازگاری بالای این خانواده لیپیدی با پوست را تقویت میکند. با این وجود، حتی برای ترکیبی با سابقه استفاده طولانی و ایمنی بالا، توصیه میشود افراد با پوست بسیار حساس یا سابقه درماتیت تماسی، قبل از مصرف گسترده، پچتست انجام دهند و در دوران بارداری و شیردهی، هر محصول جدید مراقبت از پوست را با پزشک در میان بگذارند.
در مجموع، اسکوالان را میتوان لیپیدی با شواهد رو به رشد در زمینه حمایت از سد پوستی، آبرسانی، کاهش اثرات مخرب نور UV بر کلاژن و سازگاری عالی با پوست دانست که در کنار سایر ترکیبات فعال، نقش «پایه لیپیدی هوشمند» را در بسیاری از فرمولاسیونهای مدرن مراقبت از پوست بازی میکند.
در اغلب موارد بله؛ اسکوالان یک لیپید سبک و اشباع است که ساختاری شبیه چربی طبیعی پوست دارد و در ارزیابیهای ایمنی، به عنوان امولینتی ملایم و غیرتحریککننده برای انواع پوست از جمله پوستهای مستعد آکنه توصیف شده است و پنل CIR آن را در غلظتها و کاربردهای فعلی، ایمن ارزیابی کرده است.
برخلاف بسیاری از روغنهای گیاهی غنی از اسیدهای چرب آزاد، اسکوالان یک هیدروکربن اشباع است و بهطور معمول کومدونزا محسوب نمیشود؛ گزارشهای متخصصان پوست نیز آن را به عنوان روغن سبک و غیرکومدونزا معرفی کردهاند، هرچند در پوستهای بسیار چرب یا مستعد جوش توصیه میشود ابتدا روی ناحیه کوچکی تست شود.
اسکوالان یک ترکیب لایهبردار یا رتینوئیدی نیست، بنابراین بهتنهایی باعث «پرژینگ» (بدتر شدن موقت جوشها به دلیل افزایش سرعت نوسازی سلولی) نمیشود. این لیپید در مطالعات ایمنی و مرورهای علمی به عنوان امولینتی خنثی و سازگار با پوست توصیف شده است که بیشتر نقش محافظت از سد پوستی و کاهش خشکی را دارد تا تحریک چرخه تجدید سلولی و در بررسیها به عنوان لیپیدی با پتانسیل تحریک پایین معرفی شده است.
اگر پس از شروع اسکوالان دچار جوش یا دانههای جدید میشوید، احتمال دارد به یکی از اجزای دیگر فرمول (مثل عطر یا سایر روغنها) حساسیت داشته باشید یا مقدار استفاده برای پوست شما زیاد باشد؛ در این حالت، بهتر است دفعات و مقدار مصرف را کاهش دهید و در صورت ادامه مشکل، با متخصص پوست مشورت کنید.
اسکوالان با تشکیل یک لایه لیپیدی نازک و پایدار روی سطح پوست، تبخیر آب را کاهش میدهد و به حفظ رطوبت و نرمی در پوستهای خشک کمک میکند؛ در مرورهای علمی روی اسکوالن و ترکیبات وابسته، این لیپیدها به عنوان امولینتهای مفید برای کاهش خشکی، زبری و آسیب سد پوستی معرفی شدهاند و برای استفاده در کرمها و لوسیونهای مناسب پوست خشک و ملتهب پیشنهاد شدهاند.
در زمینه اگزما، اسکوالان بهتنهایی درمانکننده درماتیت آتوپیک نیست، اما میتواند در کنار مرطوبکنندههای حاوی مواد فعال دیگر، به کاهش خشکی، کشیدگی و تحریک کمک کند؛ انجمنهای تخصصی پوست نیز در راهنماهای خود بر استفاده مداوم از امولینتهای ملایم به عنوان خط اول مراقبت در پوستهای اگزمایی تاکید میکنند.
دادههای موجود و ارزیابیهای ایمنی نشان میدهند که اسکوالان به عنوان یک لیپید خنثی و با جذب سیستمیک بسیار پایین، در کاربردهای آرایشی موضعی ترکیبی کمخطر محسوب میشود؛ در گزارش CIR، اسکوالان در غلظتها و روشهای مصرف فعلی در محصولات آرایشی ایمن ارزیابی شده است و نشانهای از سمیت سیستمیک در سطوح مصرف آرایشی دیده نشده است.
برخی مرورها درباره مراقبت پوستی در بارداری تاکید میکنند که مرطوبکنندهها و امولینتهای با جذب پایین معمولاً گزینههای خط اول و قابلقبول هستند و بیشتر نگرانیها متوجه ترکیبات دارویی یا لایهبردار قوی است، نه لیپیدهای خنثی. با وجود این، چون مطالعات بالینی اختصاصی بر روی زنان باردار محدود است، همیشه توصیه میشود قبل از وارد کردن هر محصول جدید به روتین در بارداری و شیردهی با پزشک مشورت کنید.
حس نرمی و کاهش کشیدگی معمولاً ظرف چند روز تا ۱–۲ هفته پس از شروع استفاده منظم از محصولات حاوی اسکوالان قابلاحساس است، زیرا این لیپید به سرعت لایه شاخی را نرم کرده و تبخیر آب از سطح پوست را کاهش میدهد که در مرورهای علمی به عنوان نقش امولینتی و آبرسانی اسکوالن و اسکوالان توصیف شده است.
برای تغییرات قابلاندازهگیری در شاخصهای آبرسانی و الاستیسیته، یک مطالعه بالینی روی سرم حاوی باکوچیول و اسکوالان نشان داد که پس از ۴ هفته استفاده روزانه، از دست رفتن آب از پوست کاهش و شاخص الاستیسیته R2 حدود ۱۱٫۹٪ بهبود یافت که نشان میدهد برای اثرات ساختاریتر، حداقل چند هفته استفاده مداوم لازم است.
اسکوالن (با «e») همان لیپید طبیعی موجود در سبوم انسان و برخی روغنهای گیاهی است که ساختار غیراشباع دارد و به عنوان آنتیاکسیدان سطح پوست عمل میکند، اما نسبت به اکسیداسیون حساس است؛ اسکوالان (با «a») نسخه هیدروژنه و کاملاً اشباع همین مولکول است که پایداری اکسیداتیو بالاتری دارد و دیرتر فاسد میشود و به همین دلیل برای فرمولاسیونهای آرایشی ترجیح داده میشود.
در محصولات مراقبت از پوست امروزی، معمولاً اسکوالان گیاهی استفاده میشود زیرا در برابر اکسیداسیون مقاومتر است، بوی تند اکسیدشده ایجاد نمیکند و در تستهای ایمنی هم به عنوان ترکیبی با تحریک و حساسیتزایی بسیار پایین گزارش شده است، در حالی که اسکوالن بیشتر در نقش آنتیاکسیدان سبوم و در فرمولهای خاص یا خوراکی مطالعه شده است.
بله، اسکوالان بهطور کلی با بیشتر ترکیبات فعال از جمله رتینول و مشتقات آن، ویتامین C (بهویژه فرمهای چربیدوست) و اسیدهای ملایم سازگار است و اغلب بهعنوان حامل لیپوفیل یا لایه محافظ روی این مواد به کار میرود؛ در یک مطالعه، بیوکونژوگه ویتامین C–اسکوالن نسبت به ویتامین C آزاد نفوذ بهتر و تحریک بیشتر تولید کلاژن و ضخیمشدن اپیدرم را در مدل پوست انسان نشان داد که نقش لیپیدهای خانواده اسکوالن/اسکوالان را بهعنوان حامل مناسب آنتیاکسیدانها تقویت میکند.
همچنین فرمهای نئوزومی حاوی رتینیل پالمیتات و اسکوالن نشان دادهاند که میتوان از این لیپیدها برای بهبود رسانش پوستی رتینوئیدها بدون افزایش غیرمعمول تحریک استفاده کرد که نشاندهنده سازگاری آنها در فرمولهای حاوی رتینوئید است. در روتین خانگی، بهتر است ابتدا سرمهای پایهآبی یا اسیدی را بزنید و اسکوالان را در یکی از لایههای آخر برای قفلکردن رطوبت استفاده کنید.
قارچهای جنس مالاسزیا برای رشد به اسیدهای چرب خاصی در محدوده طول زنجیر مشخص نیاز دارند و بهخوبی روی هیدروکربنهای اشباع بدون پیوند استری رشد نمیکنند؛ اسکوالان یک هیدروکربن اشباع با زنجیر ۳۰ کربنه است و برخلاف بسیاری از روغنهای تریگلیسریدی منبع مستقیم اسید چرب قابلاستفاده برای این مخمرها محسوب نمیشود و مرورهای مرتبط با مالاسزیا نقش لیپیدهای خاص سبوم و فرآوردههای اکسیداتیو آنها را در تشدید مشکلاتی مثل شوره و درماتیت سبوروئیک برجسته میکنند.
به همین دلیل بسیاری از متخصصان مراقبت پوست، اسکوالان را در مقایسه با روغنهای حاوی اسیدهای چرب آزاد، گزینهای کمخطرتر برای پوستهای مستعد «آکنه قارجی» میدانند، هرچند مطالعات بالینی مستقیم روی این موضوع محدود است. اگر سابقه مشکلات قارچی پوستی دارید، بهتر است اسکوالان خالص یا فرمولهای ساده و بدون روغنهای گیاهی سنگین را انتخاب کنید و ابتدا روی ناحیه کوچکی از پوست تست کنید.
برای صورت معمولاً ۲ تا ۳ قطره اسکوالان خالص یا مقدار کمی از کرم/سرم حاوی اسکوالان کافی است تا لایهای نازک و یکنواخت ایجاد شود؛ در مطالعه بالینی سرم حاوی باکوچیول و اسکوالان، استفاده دوبار در روز به مدت ۴ هفته برای بهبود آبرسانی و الاستیسیته پوست کافی بود و نشان داد که مصرف روزانه منظم از دوزهای کم میتواند نتایج قابلتوجهی ایجاد کند.
بیشتر افراد میتوانند اسکوالان را یک تا دو بار در روز (صبح و/یا شب) بدون مشکل استفاده کنند؛ اگر پوست بسیار چربی دارید، میتوانید استفاده را به یکبار در شب محدود کنید یا فقط روی نواحی خشکتر صورت اعمال کنید تا از احساس چربی اضافی جلوگیری شود.
در گذشته، بخش زیادی از اسکوالن از روغن کبد کوسه استخراج میشد، اما امروزه عمده اسکوالان مورد استفاده در محصولات آرایشی از منابع گیاهی مانند زیتون، نیشکر و میکروآلگاها تولید میشود و مطالعات جدید روی تولید پایدار اسکوالن گیاهی و میکروآلگایی برای کاربردهای آرایشی متمرکز شدهاند که نشان میدهد زنجیره تأمین در حال حرکت به سمت منابع غیرحیوانی است.
برای اطمینان از گیاهیبودن اسکوالان، به برچسب محصول و توضیحات سازنده توجه کنید؛ اصطلاحاتی مانند «100% Plant-Derived Squalane» یا اشاره به منبع زیتون/نیشکر نشانه منشاء گیاهی است و بسیاری از برندها نیز صراحتاً عدم استفاده از منابع حیوانی را ذکر میکنند.
